ناگفته‌های نیمروز۳؛ نفوذ ایران در تار و پود زندگی مردم
نیمروز در انتهای جنوب غربی افغانستان در کنار فراه و هرات ولایت دربه‌دیوار ایران است. سایه همسایگی با ایران در بخش‌های مختلف زندگی مردم این ولایت به چشم می‌خورد.
سلسله گزارش‌های 'ناگفته‌های نیمروز :
+ ناگفته‌های نیمروز ۱؛ نیمروز گذرگاه اصلی قاچاق انسان به ایران، پاکستان و اروپا
+ ناگفته‌های نیمروز ۲؛ نگرانی بلوچ‌ها از فراموشی زبان و فرهنگ
پایه‌های شرکت‌های مخابراتی ایران در بازار مرکزی شهر زرنج بلند است و بازار سیم کارت شبکه‌های تلفنی 'ایرانسل ' و همراه اول، گرم‌تر از شبکه‌های داخلی است. مهم‌تر این‌که سال‌هاست خرید و فروش هم به تومان انجام می‌شود. از سوزن گرفته تا خانه. حتی ماموران حکومتی وقتی حقوق‌شان را به افغانی دریافت می‌کنند، آن را با تومان عوض کرده به مصرف می‌رسانند.
عبدالصبور از صرافان شهر زرنج می‌گوید: "هیچ کس مانع استفاده از واحد پول ایران نمی‌شود. اگر برای خرید به دکانی (مغازه) بروید و پول افغانی بدهید، می‌گوید برو تومان بیار. اینجا تمام کار و بار به تومان است."
در گوشه و کنار شهر زرنج تابلوهایی نصب شده که مردم را به استفاده از پول افغانی تشویق می‌کند، اما به نظر می‌رسد مقابله با این وضعیت برای مقام‌های محلی نیمروز اولویت نیست.
محمد سمیع، والی نیمروز می‌گوید کمیته‌ای برای جلوگیری از استفاده پول ایرانی در بازار تشکیل داده‌اند و تلاش‌ها در این زمینه جریان دارد. اما در کوتاه مدت امکان جلوگیری از استفاده تومان در بازار نیمروز وجود ندارد.
نوع پوشش زنان و شیوه گویش مردم در نیمروز با لهجه و گویش ایرانی شباهت بسیار دارد و بازار شهر زرنج را هم کالاهای ایرانی تسخیر کرده است. کالاهایی که بیشتر به گونه قاچاقی از مرزهای ایران به افغانستان می‌آید. آنچه بیشتر از همه کسبه‌کاران به ویژه نانواها را در نیمروز خشمگین کرده، نان وارداتی ایران به این ولایت است.
محمدنعیم از نانواهای شهر زرنج می‌گوید: "ما بارها اعتراض کردیم که جلو این کار گرفته شود. کسی صدای ما را نشنید. نانی که از زابل ایران به زرنج آورده می‌شود، کیفیت خوبی ندارد و قیمت آن هم پایین‌تر است؛ این ضربه کلانی (بزرگ) به کار ما وارد کرده است."
رفت و آمد از نیمروز به ایران تا چندسال پیش به دشواری امروز نبود. ساکنان این ولایت بی‌هیچ مانع و محدودیتی به آن سوی مرز برای کار و حتی خرید خورد و خوراک روزانه شان می‌رفتند. وقتی دولت ایران مرزهای سیستان و بلوچستان را دیوار کشید، رفت و آمد غیرقانونی بین دو کشور کم شد اما نفوذ فرهنگی و سیاسی ایران نه.
دولت ایران یک میلیارد دلار کمک به افغانستان پس از طالبان تعهد کرده و تاکنون بیش از ۵۰۰ میلیون آنرا هم پرداخته است. به نظر می‌رسد توجه به تاثیرگذاری فرهنگی و سیاسی در صدر برنامه‌های ایران در افغانستان است.
سه سال پیش وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) درگزارشی درباره وضعیت افغانستان، گفته بود که ایران با به کارگیری ابزارهای قدرت نرم، توانسته موقعیت خود را نزد ملت و دولت افغانستان ارتقا دهد. بر اساس این گزارش ایران با متمرکز ساختن بخش مهم فعالیت‌های عمرانی و بازسازی خود در غرب افغانستان، در تلاش افزایش نفوذ خود در میان تودههای مردم است. این نفوذ در نیمروز احساس می‌شود.
حزب‌الله مولوی‌زاده، رئیس حج و اوقاف نیمروز، ایران را متهم به مداخله در امور فرهنگی و اجتماعی کرده، می‌گوید: "اگر کسی از میان عالمان دین در نیمروز برخلاف ایران صحبت کند، تهدید می‌شود. ایران برای دست‌یابی به منافع خود اختلاف‌های سیاسی و مذهبی را در این ولایت دامن می‌زند."
دیپلومات‌های ایرانی پاسخی به این انتقادها نمی‌دهند و تاکید می‌کنند که از دولت مرکزی افغانستان حمایت کرده و به این روند ادامه می‌دهند.
افغانستان پس از طالبان صحنه حضور و کشمکش بسیاری از کشورهای بیرونی بوده است. این حضور گاه با منافع ملی افغانستان گره زده شده است، گاهی هم خلاف آن. در یکی دو سال اخیر گزارش‌های تایید نشده از حمایت ایران از طالبان در ولایتهای مرزی منتشر شده است.
دولت ایران پیش از این ادعاهای حمایت از طالبان را نیز رد کرده بود اما گفته است با این گروه در ارتباط است. دولت افغانستان با ابراز نگرانی از تماس تهران با طالبان گفته بود که رفتار کشورها باید دولت محور باشد.