گلبدین حکمتیار؛ چهره متفاوت با حزبی متفاوت
گلبدین حکمتیار در میان چهره‌های سیاسی افغانستان موقعیت ویژه خود را دارد. او به دلیل اتخاذ سیاست‌های خود در دوران مبارزه افغان‌ها با نیروهای شوروی، از تندروترین رهبران جهادی افغانستان به شمار می‌آید.
گلبدین حمکتیار در عقرب/آبان سال ۱۳۲۶ هجری خورشیدی در ولایت کندز در شمال افغانستان چشم به جهان گشود.
او برای دوره کوتاهی، دانشکده مهندسی دانشگاه کابل را خواند ولی بعد از ترم دوم از آنجا اخراج شد و به فعالیت‌های سیاسی روی آورد - بعد هم در سال ۱۳۴۹، عضو گروه "جوانان مسلمان" شد.
از سال ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۲زندانی بود و پس از کودتای محمد داوود خان، به پاکستان فرار کرد. آقای حکمتیار پس از کودتای ثور ۱۳۵۷ خورشیدی، با کمک حکومت پاکستان حملات چریکی را علیه دولت به رهبری حزب دموکراتیک خلق آغاز کرد.
تشکیل حزب و حمایت پاکستان
گلبدین حکمتیار ابتدا عضو جمعیت اسلامی به رهبری برهان الدین ربانی بود ولی در سال ۱۳۵۸ از این حزب جدا شد و تشکل جدیدی را به نام حزب اسلامی تاسیس کرد و خود رهبری آن را به عهده گرفت.
حزبی را که حکمتیار اساس گذاشت، شباهت های ساختاری با احزاب چپگرایی داشت که او عملا با آنها از در مخالفت عمل میکرد.
حزب اسلامی با داشتن نوعی مرکزیت گرایی مفرط و رهبری کارزماتیک در میان احزاب جهادی افغانستان طرفدران زیادی را به ویژه در مناطق پشتون نشین این کشور به دست آورد.
در داخل پاکستان هم به دلیل نزدیکی حکمتیار با دولت آن وقت به رهبری ژنرال ضیاءالحق از بیشترین امکانات مالی و نظامی برخوردار شد.
حزب اسلامی در سالهای اول جهاد بیشترین مقدار کمک‌هایی را که برای جهاد افغانستان گسیل می‌شد، جذب میکرد.
تلاش برای بدست آوردن قدرت
پس از خروج نیروی شوروی از افغانستان، حکمتیار عملیات بزرگی را در شهر جلال آباد، در شرق افغانستان راه اندازی کرد که هدف از آن سقوط دولت به رهبری دکتر نجیب الله بود. اما این عملیات که در آن زمان به - عملیات انتحاری - شهرت یافت، شکست خورد.
حکمتیار، احمد شاه مسعود، یکی از فرماندهان جهادی را در شکست این عملیات مقصر دانست.
در سال ۱۳۶۹ کودتایی را در همکاری با گروهی از ناراضیان نجیب الله به رهبری شهنواز تنی وزیر دفاع دکتر نجیب الله سازمان دهی کرد اما این کودتا هم با ناکامی روبرو شد.
گلبدین حکمتیار پس از پیروزی مجاهدین در سال ۱۳۷۱ وارد کابل شد پس از آنکه بر اساس توافقات قبلی پیشاور برهان الدین ربانی حاضر نشد بعد از شش ماه از قدرت کناره گیری کند اختلاف برخی از احزاب جهادی از جمله حزب اسلامی با دولت به جنگ مسلحانه کشید و حکمتیار نیروهایش را در چهار آسیاب در جنوب کابل مستقر کرد و از آنجا به نبرد علیه دولت به رهبری برهان الدین ربانی ادامه داد.
در جنگ‌های که آن زمان جریان داشت بخشی از کابل ویران شد.
در واپسین ماه‌های سال ۱۳۷۴ زمانی که گروه طالبان مناطق زیادی را به کنترل خود در آورده بودند، حکمتیار حاضر شد که به عنوان نخست وزیر در دولت به رهبری برهان الدین ربانی کار کند ولی این زمان طولانی نبود و چندی بعد کابل به تصرف نیروهای طالبان درآمد و حکمتیار به ایران پناه برد.
مخالفت مسلحانه، یک بار دیگر
حکمتیار همانگونه که در سالهای جهاد علیه نیروهای شوروی سابق بر خروج نیروهای خارجی از افغانستان تاکید داشت، همانگونه تا یک سال گذشته خروج نیروهای خارجی و تشکیل یک " دولت اسلامی" براساس انتخابات را به عنوان شعار اصلی خود مطرح میکرد.
حکمتیار در حالی که مخالف گروه طالبان بود، اما در نخستین روزهایی که آمریکا اعلام کرد می‌خواهد به افغانستان حمله کند، این اقدام آمریکا را "تجاوز" خواند و گفت اگر نیروهای آمریکایی وارد افغانستان شوند او علیه آنها خواهد جنگید و در عمل نیز آقای حکمتیار علیه نیروهای خارجی و دولت حامد کرزی جنگید.
او بعد از یازده سپتامبر، در کنار طالبان قرار گرفت و مبارزه مسلحانه علیه نیروهای خارجی و افغان را آغاز کرد.
انشعاب‌ها
حزب اسلامی هرچند از ساختار سخت تشکیلاتی برخوردار بود ولی تا حال دچار چندین انشعاب نیز شد.
بخشی از این حزب با گسستن از حکمتیار، در یک دهه گذشته به شکل علنی در کابل فعالیت سیاسی کردند و در انتخابات سال ۱۳۸۸ نیز، یک بخشی از حزب اسلامی، حمایت خود را از نامزدی حامد کرزی اعلام کرد.
در انتخابات جنجالی سال ۲۰۱۴ افغانستان، حزب اسلامی شاخه، عبدالهادی ارغندیوال که در سال ۲۰۰۸ از حزب اسلامی به رهبری حکمتیار منشعب شده بود، از عبدالله عبدالله، یکی از نامزدان ریاست جمهوری از حزب جمعیت اسلامی اعلام حمایت کرد.
هم اکنون، محمد خان، معاون رئیس اجرایی از جمله اعضای پیشین حزب اسلامی به رهبری حکمتیار است.
بخشی دیگری از این حزب تحت عنوان "اتحاد شوراهای حزب اسلامی" در انتخابات ۲۰۱۴ از اشرف غنی حمایت کرد.
به نظر تحلیلگران متحد ساختن دوباره این حزب از چالش‌های عمده آقای حکمتیار پس از بازگشت به کابل خواهد بود.
توافقنامه صلح با دولت وحدت ملی
بالاخره پس از سال‌ها مذاکره میان دولت و حزب اسلامی، دو طرف در ماه میزان/مهر سال گذشته شمسی توافقنامه صلح امضا کردند و براساس این توافقنامه آقای حکمتیار از فهرست تحریم‌های سازمان ملل بیرون شد.
هفت ماه پس از امضای این توافقنامه آقای حکمتیار برای نخستین بار در ولایت لغمان در شرق افغانستان در محضر عام ظاهر شد و قرار است به زودی پس از ۲۰ سال وارد کابل شود.
اتهامات جنایت جنگی و نقض حقوق بشر
گلبدین حکمتیار از سوی نهادهای حقوق بشری و فعالان مدنی متهم به دست داشتن در کشتار غیرنظامیان در جنگ‌های داخلی افغانستان است که آقای حکمتیار مسئولیت برخی از فاحش‌ترین فجایع جنگ از جمله موشک‌پرانی ماه اگست سال ۱۹۹۲را به‌دوش داشته است. به اساس گزارش کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، در این موشک‌پرانی حداقل ۱۰۰۰ تن کشته و ۸۰۰۰ دیگر زخمی شدند.
نهاد بین‌المللی دیده‌بان حقوق بشر در گزارشی که پس از امضای توافقنامه صلح میان دولت افغانستان و آقای حکمتیار منتشر کرد، آقای حکمتیار را به نقض حقوق بشر از جمله ناپدید شدن اجباری مخالفان سیاسی، داشتن یک زندان زیرزمینی در پاکستان و شکنجه در آن، و حملات خشونت آمیز به سازمان‌های غیردولتی فعال در زمینه برنامه‌های آموزش و بهداشت برای زنان افغان که در ارودوگاه‌های پناهندگان در پاکستان، متهم کرد.