اشرف غنی؛ از 'حامی صلح' تا 'مانع صلح'؟
حق نشر عکس
Reuters
اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان، شاید دشوارترین روزهای ریاست جمهوری‌‌اش را تجربه می‌کند. آقای غنی در ظرف چند هفته از تصویر یک رئیس جمهوری "صلح‌جو" به تعبیر مخالفانش به یک "مانع اصلی صلح" تبدیل شده است.
'طرح صلح آمریکا با طالبان ' رئیس جمهوری افغانستان را بر سر دو راهی بی‌سابقه قرار داده؛ اینکه به آمریکا به عنوان مهمترین حامی دولتش همچنان اعتماد کند یا راهش را با واشنگتن جدا کند.
آمریکا در پی چیست؟
حضور واشنگتن در افغانستان سالانه ۴۵ میلیارد دلار برای آمریکا هزینه دارد. ۵ میلیارد برای نیروهای امنیتی افغانستان، ۱۳ میلیارد برای ۱۴ هزار سرباز آمریکایی مستقر دراین کشور و بقیه هم هزینه تدارکات و کمک‌های اقتصادی به افغانستان.
این هزینه برای اشرف غنی، امنیت و اقتصاد افغانستان حیاتی است و باری آقای غنی گفته بود که با قطع کمک آمریکا دولت او شاید شش ماه هم دوام نیاورد.
اما برای دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا این هزینه‌‌ای غیرضروری است که باید در داخل آمریکا مصرف شود و به همین دلیل او بی‌صبرانه منتظر نتیجه طرح صلح زلمی خلیلزاد با طالبان است.
اخیرا نیویورک تایمز گزارش داد که اشرف غنی در نامه‌ای به آقای ترامپ پیشنهاد کند کردن روند خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و کاهش هزینه‌های این نیروها را داده است.
پیشنهادی که ظاهرا تا کنون پاسخی از واشنگتن نگرفته است.
دونالد ترامپ در تازه‌ترین توییتش هم تاکید کرده برای "مصرف عاقلانه" نیاز است تا نیروهای خود را "به خانه برگردانیم."
چرا غنی از مذاکرات آمریکا و طالبان ناراضی است؟
در چهار ماه گذشته چهار دور مذاکره میان هیات آمریکایی به ریاست زلمی خلیلزاد و نمایندگان طالبان به ریاست دفتر سیاسی این گروه در امارات متحده عربی و قطر برگزار شده است.
نتیجه این مذاکرات تا حالا "توافق کلی روی چارچوب مذاکرت صلح" است که برنامه خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و "تضمین طالبان برای جلوگیری از حضور القاعده" دراین کشور دو محور اصلی این چارچوب عنوان شده است.
اما دراین مذاکرات نماینده‌ای از دولت افغانستان دعوت نشد، چون طالبان با مذاکره مستقیم با دولت اشرف غنی مخالف‌اند.
عباس استانکزی، مذاکره‌کننده ارشد طالبان اخیرا گفت که اشرف غنی "دست‌نشانده" آمریکا است و این گروه نیاز به مذاکره با او احساس نمی‌کند.
منابع متعدد از برخورد سرد رئیس جمهوری افغانستان با زلمی خلیلزاد در تازه‌ترین دیدارشان در کابل گزارش داده‌اند و لحن سخنرانی آقای غنی و موضع‌گیری‌های ارگ ریاست جمهوری در مورد گروه طالبان و آمریکا تغییر کرده است.
کلید صلح در کجا است؟
آقای خلیلزاد در سفر اخیرش به کابل گفت که 'کلید صلح 'در افغاستان است و او مکررا به نمایندگان طالبان گفته که بدون "مذاکرات بین‌الافغانی" صلح در افغانستان تامین نمی‌شود.
اشرف غنی تاکید دارد که آمریکا بدون حضور نماینده دولت افغانستان با طالبان مذاکره نکند؛ زیرا به باور او خواست اصلی طالبان و پاکستان بازگشت این گروه به قدرت، سقوط دولت و از بین بردن تمام دستاوردهای هفده ساله این کشور است.
او در واکنش به صحبت‌های خلیلزاد گفت کلید صلح در کابل است اما "کلید جنگ در اسلام‌آباد، کویته و راولپندی" است؛ اشاره‌ای مستقیم به پاکستان که متهم به "حمایت همه‌جانبه" از طالبان است.
ما همه می‌دانیم که نجیب الله چگونه فریب داده شد. سازمان ملل به او تضمین تامین صلح را داده بود، اما متاسفانه به فاجعه انجامید.
مخالفان سیاسی غنی چه می‌گویند؟
مخالفان سیاسی آقای غنی هم که بیشترشان در چند تیم انتخاباتی برای رقابت با او صف کشیده‌اند، با وجود انتقادهای شدید از او نگران هم هستند؛ نگران اینکه مبادا آمریکا سرنوشت افغانستان را با پاکستان و طالبان معامله کند.
معامله‌ای که نه تنها دولت افغانستان بلکه گروههای سیاسی داخلی هم نقشی در آن نداشته باشند.
اما بیشتر آنها بدین باورند که دلیل مخالفت آقای غنی نگرانی در مورد سرنوشت افغانستان نیست، بلکه او نگران کنار گذاشته شدن خودش از قدرت است و شاید حالا به یک مانع صلح تبدیل شده است.
انتخابات یا اداره موقت؟
حکومت وحدت ملی افغانستان در ماه‌های پایانی کارش قرار دارد و اشرف غنی روی برگزاری انتخابات در ماه جولای/ژوئیه پیشرو تاکید دارد و وعده داده که اصلاحات گسترده انتخاباتی را انجام می‌دهد از جمله تغییر در کمیسیون انتخابات، تعدیل قانون انتخابات و رای گیری با استفاده از بایومتریک.
اما مذاکرات آمریکا با طالبان روند انتخابات را هم به شدت تحت شعاع قرار داده و حتی زمزمه‌های عدم برگزاری انتخابات و ایجاد دولت موقت با رهبری متفاوت در فضای سیاسی افغانستان شنیده می‌شود.
طرحی که گفته شده در مذاکرات آمریکا و طالبان هم مطرح شده اما منابع آمریکایی آن را پیوسته رد کرده‌اند.
طرحی که منابع نزدیک به طالبان می‌گویند مورد پذیرش این گروه است، دو مرحله دارد. مرحله اول گفت‌وگو با آمریکا و توافق بر سر زمان خروج نیروهای این کشور از افغانستان و مرحله دوم "گفت‌وگوهای بین‌الافغانی" شامل گروههای سیاسی مخالف دولت اشرف غنی برای تصمیم‌گیری در مورد چگونگی دولت بعدی در افغانستان.
از اظهارات آقای ترامپ و صحبت‌های زلمی خلیلزاد بر می‌آید که دولت ترامپ هم در برابر تضمین‌های طالبان و پاکستان با این طرح هم‌نوایی کند، حتی با وجود مخالفت اشرف غنی.
گزینه‌های اشرف غنی چیست؟
به نظر می‌رسد رئیس جمهوری افغانستان گزینه‌های زیاد در اختیار ندارد. دولت ترامپ در هر صورت تلاش دارد برای پایان طولانی‌ترین جنگ تاریخ آمریکا و خروج نیروهایش از افغانستان راه حل فوری پیدا کند.
با توجه به وابستگی شدید دولت افغانستان و آقای غنی به آمریکا این احتمال دور از امکان نیست که او به فشارهای واشنگتن تسلیم شود و طرح این کشور برای صلح را بپذیرد؛ به ویژه که رئیس جمهوری افغانستان از حمایت زیادی هم در میان بازیگران عمده سیاسی در داخل افغانستان برخوردار نیست.
با این وجود یادآوری تجربه خروج نیروهای شوروی از افغانستان در نتیجه مذاکرات صلح ژنیو (۱۹۸۸) که بالاخره منجر به سقوط دولت داکتر نجیب‌الله و آغاز جنگ داخلی در افغانستان شد، خیلی از تحلیلگران، فعالان مدنی و شهروندان افغانستان را نگران ساخته است.
آنها نگران بازگشت طالبان به قدرت، از دست رفتن دستاوردهای هفده ساله افغانستان در زمینه آزادی بیان، آزادی زنان، حقوق بشر و آموزش هستند.
با وجود تاکید طالبان بر ایجاد یک دولت "همه‌شمول"، بخشی از گروههای قومی غیرپشتون هم نگران‌اند که خروج نیروهای آمریکا به قدرت گرفتن بیشتر طالبان منجر شود و در نهایت موجب تکرار تجارب دهه نود شود که طالبان در آن سال‌ها متهم به کشتار دسته‌جمعی و تخریب گسترده دارایی‌های مردم در بخش‌های شمالی و مرکزی افغانستان شدند.
اشرف غنی حالا با تاکید بر قانون اساسی، دستاوردها و ادامه روند دموکراتیک خود را نماینده همین بخش از افغانستان می‌داند که نگران است و کم نیستند صداهای که از گروههای مختلف دعوت می‌کنند تا دراین "لحظه حساس" باهم متحد شوند و از موضع‌گیری رئیس جمهوری افغانستان حمایت کنند.
در هر صورت شاید توافق میان آمریکا و طالبان قریب‌الوقوع باشد اما آیا اشرف غنی می‌تواند آن‌طوری که خودش می‌خواهد نقشی دراین میان داشته باشد؟
و آیا برای این کار توان بسیج گروههای سیاسی مخالف خود را دارد که هم از بازگشت طالبان هراس دارند و هم از اشرف غنی ناراض هستند؟