"مسیح مصلوب" پس از چند قرن ظاهر شد

یک زن بریتانیایی به کشف راز یک اثر هنری ایتالیایی کمک کرده و با این کار به معمای این که چه کسی آن را نقاشی کرده، پاسخ داده است.

اثر مورد بحث یک تمثال از به صلیب کشیدن عیسی مسیح است که به آن "اونی‌سانتی"‌یا "تمام قدیسان" می‌گویند؛ تصویری از مصلوب شدن عیسی مسیح که بر تکه چوبی به طول ۵ متر کشیده شده و در کلیسایی به همین نام در فلورانس نگهداری می‌شود.

در یک سوی مسیح، مریم باکره و در سوی دیگر یوحنای مقدس، از حواریون و کاتبان انجیل نقش شده است. گمان می‌رود که این اثر بین سالهای ۱۳۱۰ تا ۱۳۱۵ میلادی کشیده شده باشد.

آناماریا هیلینگ، مرمت کار آثار هنری می‌گوید که برداشتن دوده و غباری که طی سالها براین اثر نشسته، ‌رنگ‌های درخشان و باورنکردنی آن را آشکار کرده، چیزی که مرمت‌گران را متقاعد کرده که این اثر کار جوتو دی بوندونه، نقاش قرن چهاردهم ایتالیا است.

سالهای متمادی این تمثال از مصلوب شدن عیسی بدون این که کسی آن را ببیند و بتواند آن را تحسین کند، در یکی از اتاق‌های کلیسایی در فلورانس خاک می خورد.

همواره این احتمال داده می شد که این اثر کار جوتو دی بوندونه باشد. کسی که در اوایل قرن چهاردهم میلادی هنر ایتالیا را احیا کرد و به تولد عصر رنسانس کمک کرد.

انقلابی در هنر

مارکو چیاتی، سرپرست گروه مرمتگران می‌گوید: ‌"کاری که او کرد، قبلا هرگز انجام نشده بود. او اولین کسی بود که مسیح را بر صلیب در قالب تصویری طبیعت‌گرایانه از انسان نشان داد و درد او را به عنوان یک انسان به تصویر کشید. تا قبل از جوتو، ‌مسیح بیشتر به شکلی غیرواقعی و نمادین نشان داده می‌شد. جوتو انقلابی در هنر را پایه گذاری کرد."

به عبارت دیگر، به مدد جوتو، هنر مسیحی برای اولین بار با مخاطبانش به طور مستقیم ارتباط برقرار کرد. این چیزی بود که هنرمندان تا آن زمان تجربه نکرده بودند.

مشکل آنجا بود که تا از شمایل "تمام قدیسان" صحبت می‌شد این سوال پیش می‌آمد که چه کسی آن را خلق کرده است.

این به این دلیل بود که به علت سالها در مجاورت دود شمع ها قرارداشتن و سهل‌انگار در نگهداری، لایه‌ای از جرم و کثافت این اثر هنری را پوشانده بود و آن را غیرقابل تشخیص کرده بود.

بعضی از کارشناسان اعتقاد داشتند که این اثر از کارگاه جوتو در فلورانس درآمده ولی کار خود او نیست. برخی دیگر فکر می‌کردند این اثر کار یکی از شاگردان یا احتمالا بستگانش بوده است.

با این حال مرکز معتبر ترمیم آثار هنری فلورانس تامین هزینه‌های مربوط به احیاء این اثر هنری را تقبل کرد.

و اکنون پس از گذشت ۷ سال از آغاز پروژه ترمیم، تمثال "تمام قدیسان" به حالت اولیه خود بازگشته و اغلب کارشناسان براین باورند که این کار توسط جوتو خلق شده است.

آنا ماریا هیلینگ که اهل کامبریا در شمال غربی انگلستان است، یکی از اعضای اصلی تیمی است که دست‌اندرکار پاکسازی اثر بوده.

او در سال ۲۰۰۴ موفق شد با پشت سرگذاشتن صدها متقاضی از سراسر جهان به عنوان دانشجو در این مرکز ترمیم آثار هنری ‌جایگاهی مناسب پیدا کند.

این مرکز برای دوره ترمیم آثار نقاشی‌ ‌هر دو سال یک بار و هر بار تنها شش دانشجو می‌پذیرد.

او تمثال "تمام قدیسان" را به عنوان موضوع پایان‌نامه خود برگزیده بود. یک سال بعد آناماریا به صورت تمام وقت به پروژه احیاء این اثر ملحق شد که به او امکان داد یکی از معدود کسانی باشد که در هفت سال گذشته به شکل مداوم روی این اثر کار کرده‌اند.

رنگ‌های درخشان

خانم هیلینگ می‌گوید: "این کار، کاری طولانی و مشکل بود. فکر می‌کنم قسمت تمیزکاری آن سخت‌ترین قسمت ‌کار بوده، قسمتی که ما در آن پیش از آن که به احیاء این اثر بپردازیم، سعی می‌کردیم از شر آلودگی‌های روی آن خلاص شویم."

کارکردن روی اثری چنین غیرقابل جایگزین و بی‌نظیر، کاری در نهایت ظرافت و دقت بود.

از حلال‌های مخصوصی برای برداشتن کثافت و جرم‌ها آن هم بدون آسیب رساندن به رنگ زیر آنها استفاده شد. بیشتر عملیات پاکسازی زیرمیکروسکوپ انجام گرفت.

خانم هیلینگ می‌گوید: "طی این عملیات، وقتی به پاکسازی دستهای یوحنای مقدس، کاتب انجیل رسیدیم متوجه شدیم که رنگ‌های خارق‌العاده و بی‌نظیری آشکار شدند. آن‌ها آن قدر درخشان بودند که ما را متقاعد کردند که این اثر توسط جوتو خلق شده است."

اکنون شما می‌توانید رد قلم‌موی جوتو را به عنوان نتیجه خیره‌کننده ترمیم اثر روی آن ببینید.

یک مثال درخشان از تغییر را می‌توان در صورت مریم مقدس مشاهده کرد. سیاهی روی آن رفته و جای خود را به رنگ پوست طبیعی او داده است. از آن مهم‌تر، می‌شود نگاه پر از رنج و غم او را به شکل واضح و زنده‌ای دریافت. حتی چروک‌های اطراف چشم‌ها و دهانش نیز اکنون به وضوح دیده می‌شوند.

تنها پاکسازی این اثر نبود که همگان را متقاعد کرد که این اثر کار جوتو است. تمام این تمثال غول پیکر با اشعه ایکس مورد بازبینی قرار گرفت و به این وسیله طرح ابتدایی و ساختار این اثر آشکار شد.

به نظر می‌رسد جوتو از محل ابتدایی قوس روی سر مسیح چندان راضی نبوده و به همین دلیل آن را چند سانتی‌متر پایین‌تر آورده است.

پاکسازی و اشعه ایکس به کمک هم توانستند کثیفی به جای مانده از سالها و نیز هرگونه تردید در مورد خالق واقعی این اثر را از آن بزدایند.

مارکو چیاتی، ‌سرپرست تیم مرمت می‌گوید: "این کار اثر جوتو است و با همین کار بود که او به تغییر دنیا و ورود آن به عصر رنسانس یاری رساند. اکنون مردم فلورانس این اقبال را دارند که بار دیگر این شاهکار را ببینند."

شمایل "همه قدیسان" به کلیسای "اونی‌سانتی" بازگردانده شده. این کلیسا فاصله کمی از پونته وکیو، پل مشهور فلورانس دارد.

خانم هیلینگ می‌گوید: "این کار تجربه‌ای باورنکردنی بود، ‌تجربه‌ای که به من از نظر فکری و احساسی غنا بخشید. این که اجازه داشتم چنین اثر کلاسیکی را این قدر از نزدیک لمس کنم باعث افتخار من بود. خوشحالم که این اثر به جایی که به آن تعلق دارد باز می‌گردد."