Rowan Williams i ymddiswyddo

Dr Williams, 61 oed, oedd y 104ydd person i ddal y swydd

Bydd Archesgob Caergaint, Dr Rowan Williams, yn rhoi'r gorau i'w swydd ym mis Rhagfyr wedi 10 mlynedd wrth y llyw.

Fe fydd yn ymgymryd â swydd newydd fel Meistr Coleg Madlen, Prifysgol Caergrawnt.

Dr Williams, 61 oed, oedd y 104ydd person i ddal y swydd, gan olynu y Dr George Carey.

Cyn hynny bu'n Archesgob Cymru.

'Braint aruthrol'

Dywedodd Dr Williams: "Mae wedi bod yn fraint aruthrol i fod yn Archesgob Caergaint, gan fy mod wedi cael mynediad i fywyd eglwysi ledled y byd mewn ffordd unigryw.

"Y fraint yw eich bod yn cael eich cymryd i galon yr eglwys leol am ychydig ddyddiau, ac yn cael gweld beth sy'n bwysig i bobl mewn plwyfi, ysgolion, carchardai ac ati.

"Ychydig iawn o swyddi sy'n arwain at gynifer o ddrysau agored".

'Galluocaf'

Yn ôl Archesgob Cymru, Dr Barry Morgan: "Dr Rowan Williams yw'r Archesgob galluocaf a gafodd Caergaint ers canrifoedd, ac fe all mai dim ond ar ôl iddo ymadael y bydd yr Eglwys yn gweld ei wir werth.

"Y mae'n Gristion didwyll, yn ŵr gwylaidd a sanctaidd, bob amser yn agos atoch a byth yn rhodresgar. Oherwydd hynny, fe'i hanwylodd ei hun i lawer o bobl.

"Gweithiodd yn ddiflino dros y degawd diwethaf i gadw'r Cymundeb Anglicanaidd ynghyd, gan gymryd o ddifrif safbwyntiau pobl a oedd yn anghytuno ag ef.

"Ceisiodd annog pawb i gydweithio, yn hytrach na dilyn eu hagenda eu hunain, ac y mae hynny bob amser yn orchwyl anodd.

"Yng Nghymru, wrth gwrs, yr ydym yn eithriadol falch ohono a bu yntau'n llysgennad ardderchog dros ein gwlad.

"Bydd bob amser wrth ei fodd yn dod yn ôl. Bydd yn bwrw un Sul bob blwyddyn yng Nghymru - y Sul nesaf, fel y mae'n digwydd bod - a chaiff bob amser groeso mawr".

Rhyddfrydol

Mae gan Dr Williams ddelwedd fel archesgob rhyddfrydol, sy'n fwy na pharod i fynegi'i farn ar bynciau dadleuol.

Cafodd ei eni yn Abertawe yn 1950 a chafodd ei addysg yn Ysgol Uwchradd Dinefwr ynghanol y ddinas.

Roedd hi'n amlwg i ba gyfeiriad yr oedd Rowan Williams yn mynd.

Cafodd gyfnod yng Nghaergrawnt cyn cael ei benodi'n athro yn Rhydychen.

Daeth i Gymru yn 1992 i fod yn Esgob Mynwy.

Ers cael ei benodi'n Archesgob Cymru ac Archesgob Caergaint, mae Rowan Williams wedi bod yn barod i ddweud ei ddweud.

Cafodd sylw mawr yn y wasg am ei sylwadau ar nifer o bynciau dadleuol.

Cefnogodd ordeinio menywod a chododd ei agwedd at hoywon o fewn yr eglwys nyth cacwn.

Beirniadaeth

Ym mis Mehefin roedd yn hynod feirniadol o bolisïau llywodraeth glymblaid San Steffan - polisïau "nad oes neb wedi pleidleisio drostyn nhw" meddai.

Yng nghylchgrawn y New Statesman fe wnaeth honni fod pobl yn hynod ofnus o'r polisïau ym myd addysg ag iechyd yn benodol.

Mae hyn yn cael ei ystyried fel y feirniadaeth fwya llym o bolisïau llywodraeth gan Archesgob ers yr 1980au.