Ystyried cyfreithlondeb mesur cynta'r Cynulliad

Fe bleidleisiodd y Cynulliad yn unfrydol o blaid y mesur ym mis Gorffennaf

Mae achos wedi dechrau yn y Goruchaf Lys yn Llundain i ystyried a yw'r mesur cyntaf a gafodd ei gymeradwyo gan Lywodraeth Cymru yn gyfreithlon ai peidio.

Mae'r Twrnai Cyffredinol, Dominic Grieve, o'r farn fod rhannau o'r mesur - sy'n ymwneud â hawl cynghorau Cymru i gyflwyno is-ddeddfau - y tu hwnt i bwerau deddfu'r Cynulliad.

Ond mae Llywodraeth Cymru a Chwnsler Cyffredinol Cymru, Theodore Huckle, yn dadlau fod y mesur yn gwbl gyfreithlon.

Mae disgwyl i'r achos bara tridiau.

Cafodd y mesur, sy'n ceisio hwyluso'r ffordd y mae cynghorau sir yn ymdrin ag is-ddeddfau, ei gymeradwyo yn unfrydol gan Aelodau Cynulliad ym mis Gorffennaf.

Rhybuddion

Ond penderfynodd y Twrnai Cyffredinol gyfeirio'r mater at y Goruchaf Lys cyn i'r mesur fynd gerbron y Frenhines am ei sêl bendith.

Mynnodd Theodore Huckle, ar ran Llywodraeth Cymru: "Ychydig o ran, os o gwbl, oedd gan weinidogion San Steffan yn cadarnhau is-ddeddfau."

Mae ceisiadau dan y Ddeddf Rhyddid Gwybodaeth yn awgrymu fod Llywodraeth Cymru wedi cael sawl rhybudd, dros gyfnod o fisoedd, nad oedd y Mesur arfaethedig yn cydymffurfio â gofynion Deddf Llywodraeth Cymru.

Gwrthododd gweinidogion naill ai newid y mesur na gofyn am ganiatâd cyn i'r mater fynd i bleidlais yn y Cynulliad Cenedlaethol.

Ailystyried

Dros gyfnod o dridiau, o ddydd Mawrth ymlaen, bydd llywodraethau Cymru a'r DU, a Chomisiwn y Cynulliad, yn cyflwyno'u dadleuon i bump o uwch farnwyr.

Petai Llywodraeth Cymru a'r Cynulliad yn ennill, bydd y mesur yn mynd gerbron y Frenhines cyn dod yn ddeddfwriaeth.

Os bydd y llys yn ochri gyda Llywodraeth y DU, bydd rhaid i'r Cynulliad ddechrau proses o ailystyried y mesur a phleidleisio eto i newid y rhannau fyddai wedi eu dyfarnu'n anghyfreithlon.

Does dim disgwyl i'r llys gyhoeddi unrhyw benderfyniad tan y Nadolig.