Argyfyngau: 'Angen cydgysylltu'n well'

Image caption Mae llifogydd diweddar gafwyd yng Nghymru yn tanlinellu pwysigrwydd canfyddiadau'r adroddiad yn ôl yr Archwilydd

Mae angen i Lywodraeth Cymru fod yn fwy clir am eu rhan yn y gwaith o gydgysylltu mewn argyfyngau ac mae angen hefyd i sefydliadau ymateb yn fwy effeithlon.

Dyna farn Archwilydd Cyffredinol Cymru, Huw Thomas, mewn adroddiad yn dilyn archwiliad o'r ffordd mae'r trefniadau argyfwng yn cael eu gweithredu yng Nghymru.

Ym marn y Swyddfa Archwilio, mae Llywodraeth Cymru yn rhoi cymorth effeithiol iawn i'r ymatebwyr Categori Un - sef y prif asiantaethau sy'n ymateb i argyfyngau sifil.

Ond mae 'na broblem gan nad yw pwerau yn ymwneud ag argyfyngau sifil wedi'u datganoli.

'Mwy o eglurder'

Dywedodd Archwilydd Cyffredinol Cymru, Huw Vaughan Thomas: "Dylai'r rhai sy'n ymateb i argyfyngau sifil yng Nghymru gael eu canmol am reoli digwyddiadau mawr yn effeithiol, ac mae'r llifogydd diweddar ar hyd a lled Cymru yn tanlinellu pwysigrwydd canfyddiadau'r adroddiad.

"Fodd bynnag, mae angen cael mwy o eglurder ynghylch swyddogaeth Llywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru o ran goruchwylio trefniadau ar gyfer argyfyngau sifil.

Image copyright (C) British Broadcasting Corporation

Image caption Yn ôl Mr Thomas gwariodd awdurdodau lleol £4 miliwn ar gynllunio at argyfwng yn 2010-11

"Mae angen i ymatebwyr Categori Un hefyd fod yn fwy rhagweithiol o ran eu perfformiad, eu heffeithlonrwydd a'u defnydd o adnoddau fel y gellir rhoi sicrwydd i aelodau'r cyhoedd y byddant yn parhau i gael eu hamddiffyn o gofio maint yr heriau sy'n wynebu gwasanaethau cyhoeddus.'

Yn ôl Mr Thomas gwariodd awdurdodau lleol £4 miliwn ar gynllunio at argyfwng yn 2010-11 ond nid ydynt bob amser yn blaenoriaethu gwariant i'r meysydd hynny lle ceir y risg fwyaf o argyfyngau sifil.

Ychwanegodd: "At hynny, gyda chyfnodau ariannol anodd o'n blaenau, mae'n bosibl y bydd awdurdodau lleol yn cyfeirio eu gwariant i flaenoriaethau eraill.

"Mae toriadau gwariant yn y dyfodol hefyd yn debygol o gael effaith fawr ar allu ymatebwyr Categori Un i gynnal a gwella'r gwasanaeth hwn, gyda'r heddlu a'r gwasanaethau tân ac achub eu hunain yn bwriadu gostwng eu gwariant cyffredinol o ychydig dros £100 miliwn yn ystod y pedair blynedd hyd at 2014-15."

Wyth argymhelliad

Mae Llywodraeth Cymru a Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru bellach yn adolygu opsiynau i roi trefniadau cynllunio at argyfwng ar waith yn rhanbarthol ar ôl Adolygiad Simpson yn 2011.

Mae tystiolaeth yn adroddiad yr Archwilydd Cyffredinol yn cefnogi'n gryf y penderfyniad i gynnwys awdurdodau lleol, y gwasanaeth iechyd, yr heddlu, a gwasanaethau tân ac achub yn yr ad-drefnu hwn, ac y dylai trefniadau ar gyfer argyfyngau sifil yn y dyfodol fod yn fwy cadarn ac effeithlon.

Mae'r adroddiad yn gwneud wyth argymhelliad, gan gynnwys y canlynol:

• Mae angen i Lywodraeth Cymru weithio'n agosach gyda Swyddfa'r Cabinet i gryfhau trefniadau i oruchwylio sut y caiff Deddf Argyfyngau Sifil Posibl 2004 ei gweithredu.

• Angen i ymatebwyr Categori Un gymryd perchenogaeth dros eu perfformiad yn unol â chanllawiau statudol Swyddfa'r Cabinet.

• Mae angen i ymatebwyr Categori Un adolygu eu cynlluniau argyfwng yn rheolaidd er mwyn sicrhau eu bod yn addas at y diben.

• Angen i ymatebwyr Categori Un sicrhau bod cofrestrau risg cymunedol yn nodi'r amrywiaeth llawn o risgiau a'u canlyniadau.
• Mae'r adroddiad yn ystyried gallu y trefniadau cynllunio at argyfwng i ymateb i argyfyngau a sut mae Llywodraeth Cymru yn cefnogi'r sefydliadau sy'n cyflawni'r swyddogaeth hon.

• Mae'r cyrff sector cyhoeddus sy'n gyfrifol am weithredu Deddf Argyfyngau Sifil Posibl 2004 wedi'u trefnu'n bedwar Fforwm Lleol yn y De, y Gogledd, Gwent a Dyfed-Powys. Mae Cymru hefyd yn cydgysylltu gwasanaethau brys drwy'r Cyd-grŵp Gwasanaethau Brys ac yn gweithredu Fforwm Cymru Gydnerth, sef corff anstatudol a gaiff ei gadeirio gan Brif Weinidog Cymru.

• Swyddfa'r Cabinet sydd â chyfrifoldeb statudol cyffredinol am Ddeddf Argyfyngau Sifil Posibl 2004, ond mae pob sefydliad sydd wedi'i ddynodi yn ymatebydd yn atebol yn unigol o dan y ddeddfwriaeth hon ac yn gyfrifol am ei berfformiad ei hun.

• Mae ymatebwyr Categori Un yn cynnwys yr heddlu, y gwasanaethau tân ac achub, y gwasanaeth iechyd ac awdurdodau lleol. Mae ymatebwyr Categori Dau yn cynnwys cyflenwyr nwy a thrydan, cwmnïau trafnidiaeth gyhoeddus a chwmnïau ffôn, a gweithredwyr meysydd awyr.

• Mae'r Groes Goch Brydeinig, Eglwysi yng Nghymru a Gwasanaeth Brenhinol Gwirfoddol y Merched ymhlith y sefydliadau gwirfoddol sydd wedi ymateb i argyfyngau sifil diweddar yng Nghymru.

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru eu bod yn croesawu bod yr adroddiad wedi dweud bod y trefniadau sydd gan y llywodraeth mewn lle i ddelio ag argyfyngau sifil yn gyffredinol yn gweithio'n dda ac yn diogelu'r cyhoedd.