Grant i goffáu'r Rhyfel Mawr yn Aberhonddu

Cafodd yr Isgapten Richard Mayberry ei eni yn Aberhonddu yn 1895, cyn ymuno â'r awyrlu fel peilot

Mae prosiect yn Aberhonddu wedi derbyn grant gan Gronfa Dreftadaeth y Loteri, i helpu'r dref goffáu'r Rhyfel Byd Cyntaf.

Bydd yr arian yn galluogi i brosiect 'Cofio Aberhonddu' wneud ymchwil i'r 119 o ddynion lleol a enwir ar gofebion y dref.

Daw'r cyhoeddiad flwyddyn cyn rhaglen o ddigwyddiadau i gofio canmlwyddiant dechrau'r Rhyfel Byd Cyntaf, ar 4 Awst 2014.

Dyma'r grant cyntaf i'r Gronfa ei roi, fel rhan o'r rhaglen Rhyfel Byd Cyntaf: Ddoe a Heddiw.

Ymchwilio

Bydd yr arian yn cael ei roi i adran Hanes Teuluoedd cangen Aberhonddu o Brifysgol y Drydydd Oes, er mwyn i bobl ymchwilio ac astudio hanes y dynion aeth i ymladd yn y rhyfel.

Y bwriad yw casglu gwybodaeth am bob un o'r dynion sydd wedi eu henwi ar gofebion y dref, gan gynnwys eu manylion geni, gwaith a'u rôl yn y rhyfel, i'w rannu gyda'r gymuned.

Bydd y gwaith ymchwil yn digwydd dros y naw mis nesaf cyn diweddu gyda nifer o ddigwyddiadau i nodi'r canmlwyddiant yn 2014.

Dywedodd Jennifer Stewart, Pennaeth Cymru o Gronfa Dreftadaeth y Loteri: "Mae'r rhaglen grantiau i nodi canmlwyddiant y Rhyfel Byd Cyntaf yn hynod bwysig gan y bydd yn helpu cymunedau ledled Cymru i goffáu eu treftadaeth Rhyfel Byd Cyntaf."

"Mae Cofio Aberhonddu yn enghraifft wych o'r math o brosiect cymunedol y gallwn ni ei ariannu."

Hybu ymwybyddiaeth

Mae Cronfa Dreftadaeth y Loteri yn bwriadu rhoi nifer o grantiau dros y flwyddyn nesaf, i hybu prosiectau fydd yn coffau'r milwyr na ddaeth yn ôl wedi'r rhyfel.

Mae yna bwyslais penodol ar gynnwys pobl ifanc yn y coffáu, i godi ymwybyddiaeth a dealltwriaeth am effaith y rhyfel ar gymunedau Cymru.

Mae'r Athro Deian Hopkin, Llywydd y Llyfrgell Genedlaethol sy'n ymgynghorydd i'r Llywodraeth ar ddigwyddiadau coffáu wedi croesawu'r cynllun, a'r brwdfrydedd i goffáu milwyr Cymru.

Bu farw William Emlyn Hardwick ym mis Hydref 1918, yn 33 oed, wedi iddo ymladd yn Gallipoli, Arabia a Ffrainc

"Wrth i ni agosáu at ganmlwyddiant y Rhyfel mae hi'n hanfodol ein bod yn coffáu'r rhai a gollodd eu bywydau, y rhai a anafwyd ac eraill a wnaeth chwarae rhan yn y Rhyfel Byd Cyntaf dros bedair blynedd fel y gall y cenedlaethau nesaf ddeall pwysigrwydd mawr y cyfnod hwn yn ein hanes," meddai.

"Mae hi'n galonogol felly gweld bod grwpiau a chymunedau eisoes yn edrych sut gallant goffáu'r Rhyfel yn lleol, flwyddyn cyn y canmlwyddiant, a bydd y prosiectau a gweithgareddau hyn yn cyfrannu tuag at wella dealltwriaeth i'r dyfodol.

"A gobeithiwn weld mwy yn dilyn eu hesiampl dros y blynyddoedd nesaf."