Grym y Gymraeg i greu swyddi?

Beth sydd angen ei wneud i ddiogelu ein cymunedau Cymraeg? Mae nifer o bobl ifanc yn gadael eu bröydd genedigol i chwilio am waith. Meirion Davies o Fenter Iaith Conwy sy'n ystyried sut mae mynd ati i geisio newid y sefyllfa:

Troedle economaidd

Rwy'n credu fod iechyd y Gymraeg yn ddangosydd cymdeithasol effeithiol o sut mae economi Cymru wedi cael ei ddatblygu dros y canrifoedd.

Mae'r Cymry Cymraeg wedi bodoli fel cymdeithas ieithyddol a diwylliannol heb fawr o rym economaidd. Nid oes troedle economaidd digonol wedi bod i gynnig cynhaliaeth.

Gwaith, mwy na dim, sy'n hoelio pobl lawr i ddarn o dir. Os lwyddwn i wyrdroi sefyllfa'r Gymraeg byddwn hefyd yn creu economi a chymdeithas fwy cynaliadwy ac yn creu dyfodol hir-dymor i'r Gymraeg.

Pa ddyfodol sydd yna i'r Gymraeg mewn cymunedau gwledig fel Aberdaron?

Allfudiad

Yn ôl gwaith ymchwil gan Bwrdd yr Iaith Gymraeg (2010) ar ddemograffeg flynyddol siaradwyr Cymraeg, mae'r ffactorau sydd yn gwanhau sefyllfa'r Gymraeg yn deillio o ddiffyg cyfleoedd gwaith drwy gyfrwng y Gymraeg. Mae hyn ei dro yn arwain at sefyllfa o allfudo o Gymru.

Amcangyfrifwyd bod colled flynyddol o 3,000 o siaradwyr Cymraeg. Tua 1,600 yn uniongyrchol gysylltiedig efo allfudiad.

"Around a third of 1991's 15-year-old Welsh-speakers had migrated to England by 2001."

(Delyth Morris (2010) 'Welsh in the 21st Century', Cardiff; University of Wales Press)

Ar un llaw rydym yn dioddef allfudiad brawychus o bobl ifanc sydd yn medru'r Gymraeg, neu bobl ifanc sydd yn medru'r Gymraeg sydd ddim yn ei defnyddio. Tra ar y llaw arall rydym yn dioddef o ddiffyg gwasanaethau cyfrwng Cymraeg.

Mae grantiau Ras yr Iaith yn annog cyrff a sefydliadau i wneud defnydd o'r Gymraeg

Mae hyn yn ein rhwystro i fyw ein bywydau beunyddiol trwy gyfrwng y Gymraeg. Ond dwi'n credu mai dyma ble mae un o brif wendidau ac un o brif obeithion y Gymraeg yn gorwedd.

Mae modd i ni newid y sefyllfa.

Trosglwyddo Iaith

Mae addysg Gymraeg - sydd ar gynnydd - yn creu mwy a mwy o siaradwyr bob blwyddyn ac mae modd cynyddu'r raddfa trosglwyddo iaith o un genhedlaeth i'r llall trwy gynlluniau fel Twf.

Mae yna hefyd gynlluniau penodol gan gyrff amrywiol i annog a hwyluso'r defnydd o'r iaith.

Mae datblygiadau diweddar o ran y Gymraeg wedi rhoi statws i'r iaith. Mae Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011 yn cryfhau'r ddyletswydd ar gyrff cyhoeddus i ddarparu gwasanaethau trwy gyfrwng y Gymraeg.

Gwelwn hwn fel gyriant i'r angen am Farchnad Lafur Cyfrwng Cymraeg fydd yn cyplysu sgiliau efo anghenion gwasanaeth.

Mae cynlluniau dysgu a chwarae trwy gyfrwng y Gymraeg yn tyfu yn gyflym mewn sawl ardal

Ar hyn o bryd nid oes cynllun penodol sydd yn dylanwadu ar ffactorau megis mewnfudo, allfudo a gwerth economaidd y Gymraeg. O'r wybodaeth yr ydym wedi ei chasglu drwy weithio yn gymunedol ar draws Cymru, mae sawl her yn bodoli ar hyn o bryd sydd angen eu taclo:

•Yn hanesyddol mae'r Gymraeg wedi dioddef o ddiffyg statws economaidd

•Nid yw'r sgil o siarad Cymraeg yn cael ei gydnabod gan ganran uchel o gyflogwyr

•Mae siaradwyr Cymraeg ifanc yn gadael Cymru a'u bröydd genedigol i chwilio am waith

•Mae nifer fawr sydd yn mynychu addysg cyfrwng Cymraeg yn colli'r iaith oherwydd diffyg cyfleoedd i ddefnyddio'r Gymraeg yn y gweithle tu hwnt i addysg ffurfiol

•Does dim trosglwyddo iaith yn digwydd o fewn nifer o deuluoedd oherwydd diffyg statws a gwerth i'r Gymraeg.

•Mae anhawster cyson i dderbyn gwasanaethau trwy gyfrwng y Gymraeg

•Mae nifer isel iawn o ddysgwyr yn dod yn rhugl yn y Gymraeg

Mae gŵyl boblogaidd Tafwyl yn adlewyrchu sut mae'r iaith wedi cryfhau yn ardal Caerdydd

Calondid

Yn galonogol, mae esiamplau yn bodoli o sefyllfaoedd yn rhoi gwerth economaidd i'r Gymraeg mewn rhai ardaloedd, fel Caernarfon a Chaerdydd e.e. lle gwelir cynnydd yn y canran o siaradwyr Cymraeg yn ôl cyfrifiad 2011.

Yn achos y Mentrau maent yn cyflogi cannoedd o bobl yn lleol i gynnig gwasanaethau Cymraeg a chyfleoedd i siaradwyr Cymraeg berchnogi sectorau pwysig yn eu hardaloedd.

Ceir enghreifftiau penodol o'r Mentrau yn dylanwadu ar y nifer a'r canran o weithwyr mewn meysydd penodol trwy ddatblygu prosiectau a chynlluniau ar sail anghenion a chyfleoedd lleol.

Gwelwn, er enghraifft, yn y maes gweithgareddau awyr agored yn y Gogledd ac yn y meysydd gofal plant a chwarae yn y De a gwasanaethau cyfieithu cymunedol.

Mae'r un peth yn wir am fudiadau a chyrff eraill sydd yn cyflogi a chreu cyfleoedd gwaith cyfrwng Cymraeg. Eto mae yna botensial enfawr i greu mwy o swyddi a chyfleoedd cyfrwng Cymraeg, mewn mwy o feysydd, mewn mwy o ardaloedd.

Ydych chi'n cytuno gyda Meirion?

Cysylltwch gyda ni ar e-bost [e-mail] neu ar ein cyfrif Twitter @BBCCymruFyw