Plaid Cymru i drafod dyfodol Dafydd Elis-Thomas

Bu'r Arglwydd Dafydd Elis-Thomas yn Llywydd y Cynulliad rhwng 1999 a 2011

Mae cyfarfod arbennig nos Fawrth yn trafod dyfodol yr Arglwydd Dafydd Elis-Thomas o fewn Plaid Cymru.

Aelodau'r Pwyllgor Gwaith Cenedlaethol sy'n trafod y mater gydag aelodau'r blaid yn lleol mewn cyfarfod ym Mhorthmadog.

Mae Aelod Cynulliad Dwyfor Meirionnydd yn wynebu camau disgyblu yn dilyn cyfweliadau a roddodd yn ystod ymgyrch yr etholiad cyffredinol.

Mae nifer o aelodau cynulliad Plaid Cymru yn anhapus gyda beirniadaeth Yr Arglwydd Elis-Thomas o'r ymgyrch.

Yn ôl cyn Lywydd y Cynulliad, roedd gorbwysleisio'r neges y dylai Cymru gael yr un chwarae teg ariannol â'r Alban yn gamgymeriad.

Dywedodd nad oedd yn ymddangos bod yr ymgyrch wedi canolbwyntio ar ddyfodol Cymru.

Fe gafodd Dafydd Elis-Thomas ei ethol i'r Tŷ Cyffredin yn 1974 pan oedd yn 27 mlwydd oed

Mae wedi tynnu'n groes i arweinyddiaeth Leanne Wood ar amseriad y refferendwm ar ddyfodol yr Undeb Ewropeaidd, gan ddweud y gallai cynnal y refferendwm ar yr un diwrnod ag etholiad y Cynulliad y flwyddyn nesaf roi hwb i nifer a bleidleisiodd.

Eisoes mae wedi cael ei ddewis yn ymgeisydd Plaid Cymru dros Ddwyfor Meirionnydd yn etholiad y Cynulliad y flwyddyn nesaf. Y gosb eithaf fyddai cael ei ddad-ethol.

Y disgwyl yw bod Prif Weithredwr Plaid Cymru Rhuanedd Richards a'r cadeirydd Dafydd Trystan yn y cyfarfod. Byddan nhw'n cymryd barn leol yn ôl i gyfarfod y pwyllgor gwaith fis nesaf.

Mae Ms Wood eisioes wedi dweud mai'r blaid, nid hi, fydd yn datrys y mater.

DADANSODDIAD

Y cwestiwn mawr i'r naill ochr ydi i ba raddau all yr Arglwydd Elis-Thomas chwarae mewn tîm?

Ar ei dudalen Twitter mae'n galw ei hun yn "amgylcheddwr annibynnol" a does dim sôn am Blaid Cymru.

Cafodd y chwip ei dynnu oddi arno yn 2012 am fethu pleidlais bwysig ar ddyfodol y gweinidog iechyd ar y pryd, Lesley Griffiths.

Ond y feirniadaeth ddiweddar o ymgyrch Plaid yn yr etholiad cyffredinol sydd wedi peryglu ei ddyfodol o fewn y blaid.

Mewn cynadleddau newyddion wythnosol bu aelodau cynulliad blaenllaw Plaid yn troi'n anesmwyth iawn yn eu cadeiriau wrth i newyddiadurwyr ofyn iddyn nhw gefnogi'r cyn-lywydd.

I'w gefnogwyr, dyma awdurdod cyfansoddiadol a gwleidydd sydd yn barod i drafod ag eraill yn hytrach na gwleidydd sydd yn chwarae gwleidyddiaeth. Yn y gorffennol bu'r aelodau yn lleol yn driw iawn tra roedd o'n troedio'n agos at y ffin.

Os ydi'r ewyllys da yn parhau mi fydd y pwyllgor gwaith yn ei chael hi'n anodd gwneud mwy na rhoi cerydd (arall). Os ydi'r berthynas wedi chwalu tybed fydd Dafydd Elis-Thomas, Aelod Annibynnol, ar y papur.

Tra'n Llywydd, roedd yn rhaid i'r Arglwydd Elis-Thomas ofyn i Leanne Wood adael siambr y Cynulliad yn 2004 wedi iddi wneud sylwadau dilornus am y Frenhines