Cwnsler: Angen newid setliad datganoli
- Cyhoeddwyd
Mae Cwnsler Cyffredinol Cymru wedi galw am "newidiadau sylweddol" i'r setliad datganoli.
Dywedodd Theodore Huckle nad yw'r model cyfredol o bwerau "prin a chyfyngedig yn rhesymegol a bod cyfyngiadau anacronistig" iddo, sy'n arwain at "ddryswch ynghylch cyfrifoldebau".
Wrth draddodi darlith flynyddol Syr Williams Dale ym Mhrifysgol Llundain, dywedodd Mr Huckle fod yr "anghyfartaledd" o ran y pwerau sydd wedi'u datganoli i wahanol rannau o'r DU yn aml yn "adlewyrchu penderfyniadau gweinyddol a wnaethpwyd cyn belled yn ôl â'r 1960au, a'i bod yn bryd i'r Bil Cymru arfaethedig osod sylfaen newydd ar gyfer y system gyfan".
Dylai hyn gynnwys creu awdurdodaeth gyfreithiol ar wahân i Gymru, meddai.
Cynghorwr cyfreithiol
Fel Cwnsler Cyffredinol, Mr Huckle yw prif gynghorwr cyfreithiol Llywodraeth Cymru. Er nad yw'n weinidog, mae'n aelod o'r Llywodraeth, yn mynychu'r Cabinet ac yn ateb cwestiynau yn y Cynulliad Cenedlaethol.
Roedd yn traddodi ei ddarlith wedi i Fil Cymru Drafft Llywodraeth y DU gael ei gyhoeddi fis diwethaf.
Dywedodd Mr Huckle yn ei ddarlith: "Mae'r gwahaniaethau rhwng y setliadau mor sylweddol fel bod datganoli yn y DU yn aml yn cael ei ddisgrifio fel rhywbeth anghymesur.
"Ond yn fy meddwl i, mae'r disgrifiad cywir yn fan hyn yn cynnwys mwy nag anghymesuredd yn unig. Mae yma hefyd anomaledd o ran sefyllfa wleidyddol a chyfreithiol Cymru.
"Nid yw'r Bil Cymru Drafft yn gwneud dim i fynd i'r afael â'r anomaledd. Mewn gwirionedd, ar adegau mae'n ei atgyfnerthu ac yn ei waethygu.
"Mae'r dosbarthiad pwerau datganoledig eisoes yn anghyson, ac mae'r hyn a gynigir yn awr yn golygu rhagor o fetoau a chyfyngiadau, dryswch ynghylch pwy sy'n gyfrifol am beth, a chyfyngiadau hyd yn oed ar ddefnyddio mecanweithiau cyfreithiol megis cyfraith sifil a chyfraith trosedd oherwydd diffyg awdurdodaeth gyfreithiol ar wahân.
'Problemus a dryslyd'
"Felly nid yw'n syndod fod llawer o bobl yn tybio bod datganoli yng Nghymru yn rhywbeth problemus a dryslyd", ychwanegodd.
Dywedodd y Cwnsler Cyffredinol fod nifer fawr o gyfreithiau Cymru sy'n ymdrin â meysydd datganoledig hefyd yn cael effaith ar feysydd sydd heb eu datganoli.
Ychwanegodd na ellid cyfiawnhau'r angen cyson i gael cydsyniad Gweinidogion y DU wrth ddeddfu mewn meysydd datganoledig, a'i fod hefyd yn achosi cymhlethdod ac ansefydlogrwydd.
Roedd Mr Huckle yn galw am setliad mwy sefydlog ar gyfer y tymor hir, ar gyfer Cymru ac ar gyfer y DU gyfan. Roedd hefyd yn galw am ddatganoli "pwerau digonol i roi system lywodraethu effeithiol" i bobl Cymru.
Dywedodd: "Mae angen rhagor o bwerau i wneud y system yn fwy rhesymegol ac i alluogi ein sefydliadau i wneud eu gwaith yn effeithiol."
