Olew Palmwydd: Pris drud am olew rhad?

Daeth cyhoeddiad Ddydd Mawrth 10 Ebrill gan archfarchnad Iceland ei fod am roi'r gorau i ddefnyddio olew palmwydd ('palm oil') yn eu cynnyrch erbyn diwedd 2018.

Y cwmni o Lannau Dyfrdwy yw'r archfarchnad mawr cyntaf yn y DU i waredu'r olew o'u cynnyrch, a hynny am resymau amgylcheddol.

Un fydd yn hapus iawn â'r penderfyniad yma yw Mari Huws o Benygroes ger Caernarfon. Treuliodd hi bron i chwe wythnos yn Indonesia er mwyn gwneud ffilm ddogfen ar effaith y diwydiant olew palmwydd ar fywyd gwyllt, cymunedau a'r amgylchedd yno:

Drwy ffotograffiaeth, ffilm a geiriau, dwi'n gobeithio dod â'r stori nôl i Gymru am fyd sy'n prysur ddiflannu.

Yn 2015, cafodd coedwig law maint Cymru ei losgi mewn cwpl o fisoedd ar ôl i dannau erchyll ruo drwy de Sumatra.

Dyma, heb os, oedd un o drychinebau amgylcheddol gwaethaf y ddegawd, yn rhyddhau miliynau o dunelli o garbon i'r byd ac yn mygu'r cymunedau.

Cafodd 100,000 o bobl eu lladd, a does yna ddim cofnod o faint o anifeiliaid gafodd eu difa.

Prin g'neud newyddion 10 'nath y trychineb yma, a dyna pryd nes i ddechrau gofyn cwestiynau.

Darma a'i fab. Sefydlydd y fenter 'Nature for Change', sydd yn gweithio i amddiffyn y goedwig law a bywyd gwyllt drwy addysgu a chefnogi'r ffermwyr lleol a'r teuluoedd sy'n byw yn y 'buffer zone' yn Timbang Lawan, Sumatra

O'n i'n gweld o'n reit sinistr i ddechrau bod 'na gynhwysyn - sy'n g'neud gymaint o ddifrod i'r byd, i'r bobl a'r bywyd gwyllt - yn cuddio mewn cynnyrch yn ein harchfarchnadoedd ni a bod neb callach am y peth.

Nes i ddysgu wedyn am faint o elw mae'r olew rhad yn g'neud i gwmnïa' mawr a do'n i ddim yn gweld o mor sinistr - jest fel llaw goch cyfalafiaeth.

Ond y peth 'naeth wir ysgogi fi i fynd ar ôl y pwnc go iawn oedd erthygl am ymdrechion Rainforest Foundation Norway i leihau defnydd y wlad o olew palmwydd yn 2011.

Drwy ledu'r ffeithiau am y diwydiant ar lawr gwlad, 'nath yr ymgyrch leihau defnydd Norwy o'r olew 60% mewn blwyddyn. Felly ma' hi'n bosib g'neud gwahaniaeth!

Hani, fy ngeid i fyny'r afon Sakonyar, Borneo. Afon sydd yn rhedeg fel ffin efo'r Parc Cenedlaethol ar un ochr a phlanhigfeydd ar y llall

Dwi'n credu'n gryf mewn grym celf i 'neud gwahaniaeth ar lawr gwlad ac i ddechrau symudiad o'r llawr fyny yn lle derbyn y sefyllfa o'r top lawr.

Dwi'n gobeithio y bydd y prosiect yma'n ysbrydoli pobl i feddwl am o le ma' petha'n dod, a sgil effaith y diwydiant olew palmwydd ar gymuneda', bywyd gwyllt a'r amgylchedd.

Plant yn chwara' mewn 'paddie' reis sydd newydd gael ei gynhaea' yng ngogledd Sumatra

Ma'r pŵer yn ein pocedi ni i beidio bwydo cyfalafiaeth, system sy'n ffafrio elw a chynnydd economaidd tymor byr dros gynaliadwyedd, hawliau dynol a dyfodol y blaned.

Drwy ddogfennu cip o be' sy'n mynd 'mlaen yma ar ffilm, drwy ffotograffiaeth ac mewn blog, ella y medra i chwara' rhan fach yn y newid sydd angen digwydd i achub be' sy'n weddill o'r goedwig law ac i'r cymunedau sydd yn byw wrth ei hymyl gadw ei hurddas a'i hincwm fel ffermwyr reis, llysiau a ffrwythau.

Afon Sakonyar, Canolbarth Kalimantan. Afon sydd wedi ei wneud i gyd o ddŵr glaw, ac yn nodweddiadol gan fod y dŵr yn ddu oherwydd y tir mawnog (peat).

Yr enw gwreiddiol oedd 'Suangai Buaya', afon y crocodeil - cyn i'r Iseldirwyr, a oedd yn coloneiddio Indonesia tan yr Ail Ryfel Byd, ei hail-enwi.

Jonni, Armen ac Armir - geids i fi yng nghoedwig law Gunung Leuser am bedwar diwrnod a thair noson. Y tri yn adnabod y goedwig fel cefn eu llaw.

Ffermio traddodiadol ar ffin y Parc Cenedlaethol yn Bukit Lawan, Sumatra