Cynllun Cymunedau'n Gyntaf yn 'dasg bron yn amhosib'

Mae adroddiad wedi datgan ei bod hi'n "dasg bron yn amhosib" i gynllun lleihau tlodi fod yn llwyddiannus.

Fe gafodd cynllun Cymunedau'n Gyntaf ei feirniadu yn dilyn ymchwiliad gan y llywodraeth a ddaeth i'r canlyniad nad oedd wedi "cyflawni digon" i leihau lefelau tlodi.

Fe wnaeth yr Ysgrifennydd Cymunedau, Carl Sargeant AC, ddiddymu'r cynllun ym mis Chwefror eleni drwy ddweud bod perfformiad y cynllun wedi bod yn "gymysglyd".

Fe gafodd cyfanswm o £432m ei wario ar y cynllun o 2001 ymlaen.

Mae Llywodraeth Cymru wedi cyfaddef nad oedd y cynllun wedi cael "effaith sylweddol".

Dywedodd yr Ysgrifenydd Cymunedau Carl Sargeant fod y cynllun wedi bod yn 'gymysglyd'

Mae cynllun Cymunedau'n Gyntaf yn cefnogi cynlluniau gwrth dlodi mewn 52 o ardaloedd gwahanol yng Nghymru, ac fe fydd cyllid ar gyfer y cynllun yn dod i ben ym Mawrth 2018.

Mae'r adroddiad gan bwyllgor cydraddoldeb, llywodraeth leol a chymunedau wedi darganfod bod "swm sylweddol o arian cyhoeddus wedi ei wario" a'i bod hi'n "anodd gwneud asesiad llawn o lwyddiant y cynllun."

Dywedodd ei bod hi'n dasg "bron yn amhosib lleihau tlodi a allai byth gael ei gyflawni drwy un cynllun unigol."

Daeth yr adroddiad i'r canlyniad y dylai'r penderfyniad ynglŷn â "diddymu'r cynllun fod wedi cael ei reoli'n well".

'Newid bywydau'

Mae'r pwyllgor hefyd wedi dadlau y gallai canolfannau cymunedol gael eu colli yn sgil diddymu'r cynllun a gwasanaethau eraill sy'n gaffaeliad i gymunedau.

Mae cyllid gwerth £6m wedi cael ei neilltuo am ddwy flynedd o fis Ebrill ymlaen fel rhan o gronfa etifeddiaeth y cynllun, ac fe allai hynny gael ei ymestyn am ddwy flynedd wedi hynny yn ôl Mr Sargeant.

Dywedodd y pwyllgor y bysai'n fanteisiol "petai hynny'n cael ei gadarnhau cyn gynted a phosib".

Ychwanegodd yr adroddiad ymysg pethau eraill bydd diddymu Cymunedau'n Gyntaf yn cael effaith andwyol ar raglenni eraill oedd yn ddibynnol ar y cynllun.

Dywedodd John Griffiths fod y cynllun wedi 'newid bywydau' rhai pobl

Dywedodd John Griffiths, cadeirydd y pwyllgor cydraddoldeb,: "I lawer o bobl, mae Cymunedau'n Gyntaf wedi newid eu bywydau, ac rydym yn gwybod ei fod wedi gwneud gwaith gwych mewn cymunedau ledled Cymru.

"Ond rydym yn pryderu bod rhaid i Lywodraeth Cymru ddysgu gwersi ar gyfer gweithgareddau yn y dyfodol sy'n mynd i'r afael â thlodi, gan sicrhau fod cynnydd yn fesuradwy fydd yn seiliedig ar dystiolaeth o'r hyn sy'n gweithio, a bod elfennau llwyddiannus Cymunedau'n Gyntaf, a allai gael ei gyflwyno gan gyrff cyhoeddus eraill ac yn cael eu gwerthfawrogi'n lleol ac yn cael eu trosglwyddo i wasanaethau cyhoeddus eraill i'w gyflawni."

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: "Er bod rhaglen Cymunedau'n Gyntaf wedi cael effaith gadarnhaol ar nifer o unigolion, nid yw wedi cael effaith sylweddol ar lefelau tlodi yng Nghymru sy'n parhau'n uchel."

Ychwanegodd fod y llywodraeth yn gweithio i osod yr egwyddorion ar gyfer y gronfa etifeddiaeth "a fydd yn galluogi rhai o'r agweddau mwyaf effeithiol o'r rhaglen i barhau.

"Bydd £4m ychwanegol yn y flwyddyn yn cael ei roi i'r rhaglen Cyfleusterau Cymunedol o 2017/18 er mwyn helpu amddiffyn buddiannau cymunedol, gan roi blaenoriaeth i ardaloedd Cymunedau'n Gyntaf, tra bod £12m y flwyddyn o grant yn cael ei lansio i gefnogi'r rhai 'sydd bellaf o'r farchnad lafur' meddai.