Senedd Fyw: Edrych yn ôl ar drafodaethau 10 Mawrth

Mae'r cynnig gan y Ceidwadwyr ar amseroedd aros y GIG yn cael ei ddiwygio gan Lywodraeth Cymru, ac yna'n cael ei basio gan ASau.

Mae gwelliant Llywodraeth Cymru yn ceisio dileu popeth ar ôl pwynt 1 yng nghynnig y Ceidwadwyr a rhoi yn ei le:

Yn cydnabod:

a) er gwaethaf y cyfnod heriol hwn, fod statws uwchgyfeirio pedwar bwrdd iechyd, drwy gymorth ychwanegol, a staff ymroddedig y GIG, wedi’i ostwng, a bod gennym erbyn hyn un bwrdd iechyd o dan fesurau arbennig ac un yn destun ymyriad wedi’i dargedu;

b) yr effaith y mae'r pandemig wedi'i chael ar y gwasanaeth iechyd yng Nghymru ac ar draws y byd;

c) ac yn cydnabod cyfraniad eithriadol yr holl staff iechyd a gofal yn ystod y pandemig; a

d) yr angen am gynllun adfer clir i gynnwys pob maes o’r gwasanaethau iechyd, megis iechyd meddwl, er mwyn sicrhau cydraddoldeb rhwng iechyd corfforol ac iechyd meddwl.

Mae gwelliant Plaid Cymru yn ceisio ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd cynnig y Ceidwadwyr:

Yn credu mai'r unig ffordd o drawsnewid iechyd a gofal yw drwy:

a) ffocws newydd ar fesurau ataliol; a

b) integreiddio iechyd a gofal cymdeithasol yn ddi-dor drwy wasanaeth iechyd a gofal cenedlaethol integredig newydd.

Os derbynnir gwelliant Llywodraeth Cymru, fel y disgwylir, caiff gwelliant Caroline Jones (Gorllewin De Cymru) ei ddad-ddethol.

Mae'n datgelu bod ei gŵr wedi treulio pum wythnos yn yr ysbyty "yn ddifrifol wael â'r coronafeirws", ond wedi gwella erbyn hyn.

Mae hi eisiau dileu popeth ar ôl pwynt 2 yng nghynnig y Ceidwadwyr a rhoi yn ei le:

Yn gresynu at y ffaith bod mwy na 23,000 o ymgeiswyr sy'n hanu o'r DU wedi methu â chael lleoedd hyfforddi nyrsys y llynedd ac y gwrthodwyd lle i fwy na 54 y cant o ymgeiswyr sy'n hanu o'r DU i gyrsiau nyrsio ers 2010.

Yn credu bod GIG Cymru wedi cael ei ddal yn ôl gan lywodraethau'r DU a Chymru oherwydd diffyg llwyr o gynllunio gweithlu dros sawl degawd.

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i:

a) gweithio gyda darparwyr addysg uwch y DU i ddarparu mwy o leoedd hyfforddiant meddygol i fyfyrwyr sy'n hanu o'r DU;

b) gweithio gyda'r colegau brenhinol a chyrff proffesiynol i asesu gwir anghenion staffio GIG Cymru;

c) recriwtio digon o feddygon, nyrsys a gweithwyr gofal iechyd proffesiynol i fynd i'r afael â'r ôl-groniadau enfawr o ran amseroedd aros am driniaeth yn ogystal ag amseroedd aros am ddiagnosis;

d) sicrhau na fydd unrhyw un yn aros mwy na 12 mis am driniaeth; ac

e) trawsnewid iechyd meddwl drwy sicrhau ei fod yn cael ei drin yn gyfartal ag iechyd

BBCCopyright: BBC

Os derbynnir gwelliant Llywodraeth Cymru, fel y disgwylir, caiff gwelliant Mark Reckless (Dwyrain De Cymru) ei ddad-ddethol.

Me e eisiau dileu popeth ar ôl pwynt 2 yng nghynnig y Ceidwadwyr a rhoi yn ei le:

Yn credu bod datganoli wedi dal y ddarpariaeth o ofal iechyd a'i chanlyniadau yn ôl yng Nghymru.

Yn galw am ddull integredig DU-gyfan o ymdrin â gofal iechyd gydag un Gwasanaeth Iechyd Gwladol.

BBCCopyright: BBC

Y pwnc a ddewiswyd gan y Ceidwadwyr Cymreig ar gyfer eu dadl yw "Amseroedd Aros y GIG".

Maen nhw'n cynnig bod y Senedd:

1. Yn nodi bod 1 o bob 5 claf ar restr aros a bod dros 2,000 o bobl wedi aros mwy na dwy flynedd am driniaeth.

2. Yn cydnabod bod 5 o bob 7 bwrdd iechyd wedi bod mewn mesurau arbennig neu wedi bod yn destun ymyrraeth wedi'i thargedu dros y pum mlynedd diwethaf.

3. Yn credu bod Llywodraeth Cymru wedi dal GIG Cymru yn ôl.

4. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i gyhoeddi cynllun adfer ar frys ar gyfer GIG Cymru a fydd yn:

a) clirio'r ôl-groniad o driniaethau a sicrhau nad oes rhaid i neb aros mwy na blwyddyn am driniaeth;

b) recriwtio o leiaf 1,200 o feddygon a 2,000 o nyrsys i leihau amseroedd aros; ac

c) trawsnewid iechyd meddwl drwy ei drin â'r un brys ag iechyd corfforol.

Getty ImagesCopyright: Getty Images

Mae Eluned Morgan - Y Gweinidog Iechyd Meddwl, Llesiant a’r Gymraeg - yn ymddiheuro am y ffaith nad yw Llywodraeth Cymru wedi ymateb i'r ddeiseb ac yn dweud y bydd yn sicrhau bod hynny'n digwydd "o fewn wythnos".

BBCCopyright: BBC

Nesaf, gofynnir i aelodau "nodi’r" ddeiseb "P-05-1078 Cynyddu cyllid ar gyfer gwasanaethau iechyd meddwl a gwella amseroedd aros i bobl sydd angen help mewn argyfwng. Mae angen newid!"

Cyflwynwyd y ddeiseb hon gan Laura Williams, ar ôl casglu cyfanswm o 5,159 lofnodion.

Geiriad y ddeiseb:

"Ers i COVID-19 a’r cyfyngiadau symud ddod i’r amlwg, mae pobl wedi bod yn gaeth i’w haelwydydd fis ar ôl mis ac roedd llawer o'r bobl hynny’n dioddef cyn y cyfyngiadau symud, a thra’r oeddent ar waith. Roeddwn i’n rhywun a ddioddefodd yn sgil y cyfyngiadau symud ac rwy’n pryderu am nifer yr achosion o hunanladdiad yn fy ardal cyn y cyfyngiadau symud, a thra’r oeddent ar waith. Mae’r cyfyngiadau symud wedi gwaethygu iechyd meddwl pobl ac wedi gosod gwasanaethau iechyd meddwl o dan gryn straen – mae plant ifanc yn dioddef, ac mae oedolion a’r henoed yn dioddef hefyd o ganlyniad i’r cyfyngiadau symud.

"Dylai Senedd Cymru fod yn cymryd camau ynghylch iechyd meddwl ac yn ariannu mwy o wasanaethau, mae pobl yn disgwyl am amser hir cyn gweld rhywun, neu cyn iddyn nhw gael help. Nid yw llawer o feddygon a nyrsys lleol wedi'u hyfforddi ym maes iechyd meddwl.

"Cynyddodd canran y bobl wnaeth roi gwybod eu bod yn dioddef problemau iechyd meddwl o 23.3% yn 2017-2019 i 36.8% ym mis Ebrill 2020 (astudiaeth hydredol o aelwydydd y DU). Os nad yw hynny’n ei gwneud yn gwbl glir sut mae’r cyfyngiadau symud yn newid i’r eithaf y modd rydym yn byw ein bywydau ac yn ymladd y brwydrau sy’n ein wynebu’n ddyddiol, wn i ddim beth fydd yn gwneud."

Gwybodaeth Ychwanegol

"Fy enw i yw Laura ac rwy'n dioddef nifer o faterion iechyd meddwl, sef Anhwylder Straen Wedi Trawma (PTSD), Anhwylder Obsesiynol Cymhellol (OCD), iselder ysbryd, gorbryder ac anhwylder panig. Creais ddeiseb a oedd hefyd yn nodi’r ffaith bod iechyd meddwl mewn cyfyngder mawr, ac mae gofyn cael cymorth ychwanegol ar ei gyfer. Llwyddodd y ddeiseb ac ers fy neiseb ddiwethaf, penderfynais mai'r ffordd orau i wireddu newid oedd dechrau gyda fi fy hun. O ganlyniad, gorffennais fy therapi PTSD yn llwyddiannus."

BBCCopyright: BBC

Mae Ken Skates - Gweinidog yr Economi, Trafnidiaeth a Gogledd Cymru - yn dweud "rwy'n croesawu'r adroddiad yn gynnes" ond nid yw'n gallu ymateb i'r argymhellion heddiw.

Mae'n amlinellu'r Genhadaeth i gryfhau ac ailadeiladu’r economi - "Sut ydym yn cynllunio adferiad yn dilyn difrod economaidd y pandemig coronafeirws."

Nesaf, dadl ar adroddiad Pwyllgor yr Economi, Seilwaith a Sgiliau ar adferiad hirdymor o COVID-19.

Mae cadeirydd y pwyllgor Russell George (Sir Drefaldwyn) yn cyflwyno'r adroddiad,

Dywed, "Er bod rhywfaint o’r adroddiad hwn yn canolbwyntio ar y presennol, mae’r mwyafrif ohono’n edrych tuag at y dyfodol. Bydd ail-greu yn broses hir ac er mwyn iddi fod yn llwyddiant bydd angen i Lywodraeth nesaf Cymru, ac o bosibl y rhai ar ôl hynny, roi sylw i’r argymhellion yn yr adroddiad hwn."

Ceir 53 argymhelliad.

Dywed Eluned Morgan, Y Gweinidog Iechyd Meddwl, Llesiant a’r Gymraeg, bod Llywodraeth Cymru yn cefnogi’r cynnig ac mae hi’n cyhoeddi £6.5m ychwanegol i gefnogi cynlluniau i atal diabetes a gordewdra yng Nghymru.

Daw manylion y cyllid hwn cyn i’r Cynllun Cyflawni diwygiedig ar gyfer Pwysau Iach: Cymru Iach 2021-22 gael ei gyhoeddi ar 18 Mawrth, yng ngoleuni effaith pandemig y coronafeirws.

Mae'r cynnig yn cael ei basio gan ASau heb wrthwynebiad.

• Mae'n gyflwr cyffredin sy'n achosi i lefel y siwgr (glwcos) yn y gwaed fynd yn rhy uchel
• Mae'n cael ei achosi gan broblemau gyda chemegyn yn y corff (hormon) o'r enw inswlin
• Gall symptomau diabetes math 2 gynnwys syched gormodol, angen troethi llawer a blinder
• Gall gynyddu'r risg o gael problemau difrifol gyda'r llygaid, y galon a'r nerfau
• Mae rhai achosion yn gysylltiedig â bod dros bwysau

Mae diabetes math 1 yn glefyd hunanimiwn nad yw'n gysylltiedig â bod dros bwysau.

BBCCopyright: BBC

Pwnc y Ddadl Aelodau yw Diabetes Math 2.

Mae Jenny Rathbone (Canol Caerdydd) yn cynnig bod y Senedd:

1. Yn nodi:

a) mai Cymru yw'r lle gyda'r cyfraddau uchaf o ddiabetes math 2 o unrhyw le yng ngorllewin Ewrop, lle mae dros 200,000 wedi cael diagnosis, lle yr amgcangyfrifir bod 65,000 gyda math 2 heb ddiagnosis, a lle mae 500,000 arall mewn perygl o gael diabetes;

b) bod gofalu am bobl â diabetes eisoes yn defnyddio 10 y cant o gyllideb y GIG;

c) y risgiau cynyddol o ddal COVID-19 ar gyfer dinasyddion sydd â diabetes fel cyflwr sy'n bodoli eisoes; a

d) llwyddiant a chost-effeithiolrwydd y rhaglen Sgiliau Maeth am Oes, sydd wedi ennill sawl gwobr, a dreialwyd yng Nghwm Afan.

2. Yn annog Llywodraeth Cymru i brif ffrydio'r rhaglen Sgiliau Maeth am Oes ledled Cymru fel elfen ganolog o gynllun atal diabetes i Gymru.

Getty ImagesCopyright: Getty Images

"O Ebrill 2021 bydd yn haws i bobl anabl gael cymorth gydag addasiadau bach a chanolig eu maint i’w cartrefi wrth i ni gymryd camau i ddileu’r prawf modd ar Grantiau Cyfleusterau i’r Anabl", medd Julie James, y Gweinidog Tai a Llywodraeth Leol.

GCA yw prif ffynhonnell cymorth i bobl anabl yn y mwyafrif o aelwydydd yng Nghymru sy’n berchen-feddianwyr neu sy’n rhentu yn y sector preifat. Dyma’r brif ffordd y maent yn cael cymorth gyda’r mathau mwyaf cyffredin o addasiadau, megis lifft risiau, rampiau, a chyfleusterau toiled ac ymolchi llawr gwaelod.

Mae ymchwil annibynnol yn cyfrifo y bydd yn golygu cost ychwanegol ar lywodraeth leol yng Nghymru o £238,000, ac mae’n amcangyfrif y byddai pob awdurdod lleol yn arbed £6,000-£10,000 bob blwyddyn mewn costau gweinyddol. Cyhoeddwyd yr ymchwil hwn gan Ganolfan Polisi Cyhoeddus Cymru ar eu gwefan heddiw.

Getty ImagesCopyright: Getty Images

Dywed y Ceidwadwr Janet Finch-Saunders fod Llywodraeth Lafur Cymru wedi “methu â chyflawni” ymrwymiad i gyflwyno Deddf Aer Glân yng Nghymru.

Mae gweinidog yr amgylchedd, Lesley Griffiths, yn ateb "Byddwn i wedi hoffi'n fawr pe bawn i wedi gwneud hynny", ond dywed bod "pwysau deddfwriaethol" oherwydd Covid-19 a Brexit wedi golygu nad ydyn nhw wedi gallu gwneud.

O dan y Bil Aer Glân arfaethedig yng Nghymru, byddai gweinidogion yn gosod targedau ansawdd aer newydd a gofyniad am adolygiad o gynlluniau i fynd i’r afael â llygredd aer bob pum mlynedd.

Fodd bynnag, nid oes amser i'w basio i gyfraith tan ar ôl etholiadau'r Senedd sydd i'w cynnal ym mis Mai, a byddai'n 2023 cyn i unrhyw fesurau gwahardd glo gael eu cyflwyno.

Getty ImagesCopyright: Getty Images

Dywed Llyr Gruffydd o Blaid Cymru fod “datblygu ynni adnewyddadwy yng Nghymru yn arafu o dan y llywodraeth Lafur”, ac yn beirniadu torri cefnogaeth i’r sector pŵer dŵr fel enghraifft.

Mae Lesley Griffiths yn ateb bod Llywodraeth Cymru wedi gwneud "llawer iawn o waith i gefnogi gosod cynlluniau adnewyddadwy".

BAILEYSCopyright: BAILEYS

Mae'r Llywydd yn cynnal balot i benderfynu pa Aelodau a gaiff gyflwyno cwestiynau i’r Prif Weinidog ac i Weinidogion Cymru. Caiff pob Aelod gynnwys ei enw yn y balot.

Mae'r cwestiwn cyntaf heddiw gan Jayne Bryant, sy'n gofyn pa gynlluniau sydd gan Lywodraeth Cymru i fynd i'r afael â thipio anghyfreithlon yng Ngorllewin Casnewydd.

Mae'r gweinidog Lesley Griffiths yn cynnal ymgynghoriad ar y Cynllun atal sbwriel a thipio anghyfreithlon i Gymru - mae'r ymgynghoriad arno yn cau 22 Ebrill 2021.

Nod y cynllun yw:

• "Lleihau ein heffaith ar yr amgylchedd,
• "lleddfu’r pwysau ariannol ar drethdalwyr,
• "ennyn ymdeimlad o falchder lle ymhlith cymunedau
• "helpu i gyflawni ein nod o sefydlu economi gylchol yng Nghymru."

Mae Jayne Bryant yn cyfeirio at ymchwiliad BBC Panorama i waredu gwastraff yn anghyfreithlon ar gyrion Casnewydd fel rhan o raglen a ddarlledwyd ar BBC One ar 1 Mawrth yn archwilio maint y broblem ledled y DU.

Ymwelodd y cyflwynydd Richard Bilton â ffordd ddeuol segur, a elwir yn lleol fel "y ffordd i unman", sydd wedi dod yn domen anghyfreithlon wedi'i pentyrru'n uchel gyda sbwriel, teiars a gwastraff adeiladu.

Mae tipwyr anghyfreithlon yn cael eu dal yn mynd â sbwriel i gae lle caiff ei ffilmio wedyn yn cael ei losgi.

Dywed Richard Bilton wrth y gwylwyr yr amcangyfrifir bod 4,000 tunnell o sbwriel wedi'i ddympio yn y cae.

BBC PanoramaCopyright: BBC Panorama

BBC PanoramaCopyright: BBC Panorama

Prynhawn da, mae'r cyfarfod llawn yn dechrau am 1.30pm gyda chwestiynau i Weinidog yr Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig.

Cynhelir y cyfarfod hwn drwy gynhadledd fideo.

Mae modd gwylio'r cyfarfod drwy glicio ar y saeth ar frig y dudalen.