અફઘાનિસ્તાનમાં કેવું હશે નવી સરકારનું સ્વરૂપ, તાલિબાન અને પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ વચ્ચે શું થઈ વાતચીત?

અફઘાનિસ્તાન પર રિપોર્ટિંગના આ વિશેષ પેજને અહીં સમાપ્ત કરીએ છીએ. કાલે ફરી મળીશું નવી અપડેટ સાથે. શુભરાત્રી!

કાબુલ પર નિયંત્રણ ગુમાવ્યા બાદ અફઘાનિસ્તાનના પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ અશરફ ઘની યુએઈ પહોંચ્યા છે. યુએઈના વિદેશ મંત્રાલયે નિવેદન બહાર પાડીને જણાવ્યું છે :

"માનવતાના ધોરણે પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ઘની તથા તેમના પરિવારને અમારા દેશમાં આવકાર્યા છે." રવિવારે જ્યારે તાલિબાની લડવૈયાઓએ કાબુલ ઉપર કબજો કર્યો હતો ત્યારે ઘની અફઘાનિસ્તાન છોડી નીકળ્યા હતા.

આમ કરવા બદલ અફઘાનિસ્તાનમાં ઘનીની ટીકા કરાઈ રહી છે અને કહેવાઈ રહ્યું કે જો અફઘાન સરકારે યોગ્ય સમયે યોગ્ય નિર્ણય લીધા હોત, તો ઝડપભેર કાબુલ પર તાલિબાનોનો કબજો થયો નહોત.

તાજિકિસ્તાન ખાતે અફઘાનિસ્તાનના રાજદૂત મહમદ ઝહીર અગબરે દાવો કર્યો હતો કે રવિવારે જ્યારે ઘનીએ દેશ છોડ્યો, ત્યારે તેમની પાસે 16.9કરોડ ડૉલર હતા.

તેમણે રાષ્ટ્રપતિ તરીકે ઘનીની લડાઈને "દેશની ધરતી તથા પોતાના લોકો સાથે વિશ્વાસઘાત" સમાન ગણાવી હતી.

તાજિકિસ્તાનની રાજધાની દુશાંબેમાં અફઘાન રાજદૂતાલય ખાતે પત્રકારપરિષદને સંબોધતાં તેમણે કહ્યું હતું કે પૂર્વ ઉપરાષ્ટ્રપતિ અમરુલ્લાહ સાલેહને અફઘાનિસ્તાનના કાર્યવાહક રાષ્ટ્રપતિ તરીકે માન્યતા આપવા પર વિચારણા ચાલી રહી છે.

અગાઉ અલઝઝીરાએ એવા અહેવાલ આપ્યા હતા કે ઘની, તેમનાં પત્ની, સેનાધ્યક્ષ તથા રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સલાહકાર ઉઝબેકિસ્તાનની રાજધાની તાશ્કંદમાં છે, એ પહેલાં એવા અહેવાલ વહેતા થયા હતા કે તેઓ તાજિકિસ્તાન નાસી છૂટ્યા છે.

ઉલ્લેખનીય છે કે આ પહેલાં એક ફેસબુક પોસ્ટ દ્વારા ઘની દેશ છોડવાના પોતાના નિર્ણયનો બચાવ કરી ચૂક્યા છે. તેમણે લખ્યું હતું કે રક્તપાતને અટકાવવા તથા લાખો જીવો પરનું જોખમ ટાળવા તેમણે દેશ છોડી દીધો હતો.

Getty ImagesCopyright: Getty Images

Getty ImagesCopyright: Getty Images

તાલિબાનનો અફઘાનિસ્તાનની રાજધાની કાબુલ પર કબજો કર્યો, તે પછી ઘટનાક્રમ ઝડપભેર બદલાઈ રહ્યો છે. ત્યાંની સ્થિતિ અંગે બીબીસી સંવાદદાતા મુદ્દસીર જણાવે છે :

અફઘાનિસ્તાનમાં જનજીવન ધીમે-ધીમે થાળે પડી રહ્યું હોય તેમ જણાય છે. અગાઉની સરખામણીમાં વધુ સંખ્યામાં ગાડીઓ રસ્તા ઉપર દેખાવા લાગી છે. કાબુલ પર તાલિબાનોનો કબજો થયો તેના બે દિવસ નથી થયા કે લોકોની વર્તણૂકમાં ફેરફાર દેખાવા લાગ્યો છે.

ગત રાત્રે અમારી હોટલ પર તાલિબાનીઓની ટૂકડી આવી હતી, મૅનેજમૅન્ટે તેમને જમાડી, જેના કારણે રૂમ સર્વિસને માટે કંઈ વધ્યું ન હતું.

હજુ થોડા દિવસ પહેલાં યુનિફૉર્મ પહેરેલા ગાર્ડ હોટલની સુરક્ષા માટે તહેનાત હતા, જેમને તાલિબાન સામે અમારી સુરક્ષા માટે તહેનાત કરવામાં આવ્યા હતા.

હવે દરવાજા પર બંદૂકો સાથે તાલિબાનો તહેનાત છે. હું જોઉં છું કે હોટલના સ્ટાફે ત્રણ દિવસથી દાઢી નથી કરી. રિસૅપ્શન, રૂમ સર્વિસ કે સફાઈકામ કરનારી મહિલાઓ દેખાતી નથી.

હોટલમાં સંગીત વાગતું રહેતું, જે બંધ થઈ ગયું છે. હેલિકૉપ્ટર કે ગોળીબારના અવાજો નથી સંભળાઈ રહ્યા. ગઈ કાલની સરખામણીમાં કેટલીક વધારે દુકાનો ખુલ્લી છે. લોકો પણ પોતાના કામધંધે પરત ફરવા લાગ્યા છે.

અફઘાનિસ્તાનના અલગ-અલગ વિસ્તારોમાંથી તાલિબાનો કાબુલમાં ઠલવાઈ રહ્યા છે, તેમની હાજરી વધતી જણાય રહી છે.

Getty ImagesCopyright: Getty Images

તાલિબાની નેતા અનસ હક્કાનીએ બુધવારે કાબુલ ખાતે પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ હામિદ કરજઈ તથા વરિષ્ઠ રાજનેતા અબ્દુલ્લા અબ્દુલ્લા સાથે મુલાકાત કરી હતી.

અનસ હક્કાનીએ વરિષ્ઠ તાલિબાની નેતા સિરાજુદ્દીન હક્કાનીના ભાઈ છે. પિતા જલાલુદ્દીન હક્કાનીના મૃત્યુ બાદ સિરાજુદ્દીને ‘હક્કાની નેટવર્ક’ની સ્થાપના કરી હતી.

એક તાલિબાની સૂત્રે બીબીસી પશ્તો સેવાને જણાવ્યું કે અફઘાન સંસદના ઉપલા ગૃહના વડા અબ્દુલ હાદી મુસ્લિમયાર પણ આ બેઠકમાં સામેલ હતા.

આ બેઠકમાં શું ચર્ચા થઈ, તેના વિશે કોઈ ફોડ પાડવામાં નથી આવ્યો, પરંતુ પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ હામિદ કરજઈની નજીકના એક સૂત્રે બીબીસીને જણાવ્યું કે આ બેઠકમાં તમામને સ્વીકાર્ હોય તેવી ગઠબંધન સરકારનું ગઠન કરવા વિશે ચર્ચા થઈ હતી.

ઉલ્લેખનીય છે કે તાલિબાન આ પહેલાં આમિરખાન મોત્તકી સાથે પણ મુલાકાત કરી ચૂક્યું છે. અબ્દુલ્લા અબ્દુલ્લા ગત સરકારમાં મુખ્ય શાંતિદૂત રહી ચૂક્યા છે તથા શાંતિ માટે ગઠિત પરિષદના વડા પણ હતા. જેઓ તાલિબાનો સાથે વાટાઘાટ કરવાના હતા.

દરમિયાન અનેક મોટા તાલિબાની નેતાઓ આજકાલમાં અફઘાનિસ્તાનની રાજધાની કાબુલ પહોંચશે.

આ નેતાઓમાં મુખ્યત્વે મુલ્લા અબ્દુલ ઘની બરાદર તથા મંગળવારે કતારથી અફઘાનિસ્તાન પરત ફરેલા અન્ય એક તાલિબાની નેતાનો સમાવેશ થાય છે. જેઓ પહેલાં કંધાર પહોંચ્યા હતા, જેને 'તાલિબાનનું પારણું' પણ કહેવામાં આવે છે.

મુલ્લા બરાદર તાલિબાનના સ્થાપક સભ્યોમાંથી એક છે. 1994માં જે ચાર લોકોએ તાલિબાનનું ગઠન કર્યું હતું, તેમાં બરાદર પણ એક હતા. તેમણે કતારમાં અમેરિકા સાથે યોજાયેલી શાંતિમંત્રણામાં ભાગ લીધો હતો. શાંતિમંત્રણા આગળ ધપાવી શકાય, તે માટે બરાદરને જેલમાંથી મુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. એવું કહેવાય છે કે મુલ્લા બરાદર શાંતિપૂર્વક વાટાઘાટના હિમાયતી છે.

તાલિબાને અફઘાનિસ્તાન પર કબજો કરી લીધો એ સાથે જ ફરીથી એક વાર દુનિયામાં ચરમપંથ પર ચર્ચા શરૂ થઈ છે ત્યારે સમજો કે દુનિયામાં ચરમપંથની સ્થિતિ શું છે.

અફઘાનિસ્તાનમાંથી અમેરિકા સહિત વિદેશી સેનાના પરત ફરવાની જાહેરાત સાથે જે રીતે તાલિબાન આક્રમક બન્યું અને દુનિયાને ચોંકાવી ગણતરીના સમયમાં દેશ કબજે કર્યો તેનાંથી એક સવાલ ફરી ફરીને પૂછવામાં આવી રહ્યો છે કે તાલિબાન પાસે હથિયારો સહિત પુષ્કળ સંસાધનો કેવી રીતે છે અને અધધધ નાણાં ક્યાંથી આવે છે?

એક અંદાજ મુજબ તાલિબાન વર્ષે દોઢેક બિલિયન ડૉલરની કમાણી કરે છે. જુઓ વીડિયો અહેવાલ

રવિવારે અફઘાનિસ્તાનના પ્રમુખ અશરફ ગની દેશ છોડી ભાગી ગયા હતા. પરંતુ એ સ્પષ્ટ નથી કે તેઓ ક્યાં ગયા છે અને હાલ ક્યાં છે?

તાલિબાને જ્યારે કાબુલનો કબજો લીધો ત્યારે એવી અટકળો વહેતી થઈ હતી કે તેઓ પાડોશી દેશ ઉઝબેકિસ્તાન અથવા તાજિકિસ્તાન જતા રહ્યા હતા.પછી અન્ય અહેવાલો આવ્યા કે તેઓ ઓમાન જતા રહ્યા છે.

બુધવારે અહેવાલો આવ્યા કે તે અબુધાબીમાં જોવા મળ્યા છે. જોકે આ અહેવાલની પુષ્ટિ નથી થઈ.

તેઓ વર્ષ 2014થી અફઘાનિસ્તાનના રાષ્ટ્રપતિ છે. અને તેમનું એકાએક દેશ છોડવું ઘણું વિવાદિત બન્યું છે. સરકારી મંત્રીઓએ પણ તેમની ટીકા કરી છે.

જોકે, તેમણે ફેસબુક પર તેમના પગલાંનો બચાવ કરતા લખ્યું હતું, “કત્લેઆમ ન થાય એટલા માટે દેશ છોડી દેવું જ યોગ્ય હતું.”

ReutersCopyright: Reuters

જો આપ હમણાં જોડાયા હોવ તો આપ અહીં જાણી શકો છો કે અત્યાર સુધી શું થયું?

-તાલિબાન નેતાઓએ કહ્યું કે હવે તેઓ 20 વર્ષથી જાહેરમાં નહોતા આવતા પણ હવે ટૂંક સમયમાં જાહેરમાં આવશે.

-તાલિબાનના સહસ્થાપક મુલ્લા બરાદર અફઘાન આવી ચૂક્યા છે. તેઓ આજે અથવા કાલે કાબુલ આવશે.

-વિદેશી રાષ્ટ્રો હજુ પણ તેમના નાગરિકોને અફઘાનમાંથી ઍરલિફ્ટ કરી રહ્યા છે. ઑસ્ટ્રેલિયાએ 26 નાગરિકોને, જર્મનીએ 131 અને ડચ ફ્લાઇટમાં 40 લોકોએ આજે ઉડાણ ભરી હતી.

-જોકે એક ડચ નાગરિકે દાવો કર્યો છે કે અમેરિકી સુરક્ષા ગાર્ડે તેમને વિમાન ચઢવાથી રોક્યા હતા.

-કાબુલમાં જનજીવન ફરી સામાન્ય થઈ રહ્યું છે. અલ-જઝીરાના એક પત્રકાર અનુસાર દુકાનો અને રેસ્ટોરન્ટ્સ ખુલી રહ્યાં છે. પરંતુ રસ્તા પર ઘણી ઓછી મહિલાઓ જોવા મળી રહી છે.

બ્રિટનના ગૃહસચિવ પ્રીતિ પટેલે બીબીસીને જણાવ્યું છે કે યુકેના અધિકારીઓ સતત એ કામગીરી રહ્યાં છે જેમાં અફઘાનિસ્તાનમાંથી દરરોજ 1000 બ્રિટિશ નાગરિકોને ત્યાંથી સુરક્ષિત બહાર કાઢવામાં આવી રહ્યા છે.

તેમણે બીબીસી બ્રેકફાસ્ટને કહ્યું,“અમે લગભગ દરરોજ 1000 લોકોને બહાર કાઢી રહ્યા છીએ.”

તેમણે બીબીસીને કહ્યું કે યુકે એક મોટા પ્રયાસ હેઠળ કામગીરી કરી રહ્યું છે પરંતુ ત્યાંની સ્થિતિ ખૂબ જ પડકારજનક છે અને સતત બદલાઈ રહી છે.

આ ઉપરાંત તેમણે એવી પણ જાહેરાત કરી કે યુકે આગામી વર્ષોમાં 20 હજાર અફઘાની શરણાર્થીઓને સ્વિકારશે.

જોકે તેમણે પહેલા વર્ષમાં 5 હજાર વિસ્થાપિતોને સ્થાયી કરવાના લક્ષ્યનો બચાવ કર્યો છે અને તેમણે કહ્યું કે આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગીઓ સાથે પણ વાતચીત કરી છે. તેમાં અમેરિકા અને કૅનેડા પણ સામેલ છે. આ સરકારો સાથેમળીને કામ કરવા પણ વિચારણા કરી રહી છે.

PA MediaCopyright: PA Media

છેલ્લા બે દાયકામાં અફઘાનિસ્તાનમાં શિક્ષણથી લઈને રોજગાર સુધી અફઘાન મહિલાઓની સ્થિતિમાં ઘણો સુધારો થયો છે. હવે ફરીથી તાલિબાને અફઘાનિસ્તાનને કબજે કર્યું છે ત્યારે મહિલાઓની હાલત કફોડી બનશે એમ કહેવામાં આવી રહ્યું છે. તાલિબાનના પ્રવક્તાએ મંગળવારે કહ્યું હતું કે મહિલાઓને શરિયત મુજબ અધિકારો મળશે. જોકે, અનેક લોકો તાલિબાનના ઇરાદાઓ પર શંકા વ્યક્ત કરે છે.

તાલિબાનના સહસ્થાપક મુલ્લા અબ્દુલ ગની બરાદરની અફઘાનિસ્તાનમાં ઘરવાપસી થઈ ગઈ છે. તેઓ કતારથી અફઘાન આવી પહોંચ્યા છે. ખાડીદેશમાં અમેરિકા સાથે મહિનાઓ લાંબી ચાલતી મંત્રણાઓમાં તેઓ સક્રિય હતા.

હવે અમેરિકાએ સેના પરત ખેંચી લીધી છે અને મંત્રણા પણ પૂર્ણ થઈ ગઈ છે. ત્યારે તેમણે અફઘાનમાં ફરીથી પ્રવેશ કર્યો લીધી છે. 20 વર્ષ પહેલા તેમને અમેરિકાની આગેવાનીમાં વિદેશી સેનાઓએ સત્તામાંથી હાંકી કાઢ્યા હતા. પણ હવે તેઓ તેમની ધાર્મિક રાજધાની ગણાતા કંદહારમાં ભેગા મળી રહ્યા છે.

તેઓ જ્યારે હવાઇમથકે પહોંચ્યા ત્યારે ટોળું તેમને વધાવી રહ્યું હતું. અનેક લોકોએ તેમનું અભિવાદન કર્યું.

તાલિબાની નેતા મુલ્લા અબ્દુલ ગની બરાદર કોણ છે અને કેમ ખાસ ગણાય છે એ માટે ક્લિક કરીને વાંચો આ અહેવાલ

SEFA KARACAN/ANADOLU AGENCY VIA GETTY IMAGESCopyright: SEFA KARACAN/ANADOLU AGENCY VIA GETTY IMAGES