کالم
مهم خبرونه
د قوشتېپې کانال پروژه: د بندو اوبو راګرځولو لپاره د افغانستان هڅې
د بحث اصلي موضوع دا ده چې د اوبو نړیوال حقوق له مشترکو نړیوالو سیندونو څخه د پخواني استفاده کوونکو (Early-Developing riparian states) او اوسني استفاده کوونکو (Late-Developing riparian states) په اړه څه دریځ لري؟ له تاریخي پلوه، له نړیوالو سیندونو څخه د ګټې اخیستنې او پانګونې بهیر هم د نړیوال اقتصاد په څېر له نابرابرۍ سره مل و.
د خبر او نظر ازادي
په ټولنه کې ممکن ځینې کسان د فکر او بیان ازادي ته د شک په سترګه وګوري او استدلال وکړي چې د دغسې ازادي د غلط استعمال امکان شته، مثلا د مقدساتو د سپکاوي، د ولسونو د جنګولو، د نظام د بې اعتباره کولو یا د وګړیو د نوم بدولو لپاره به استفاده ورنه وشي.
له ټولنې سره بې انصافي
حکایت دی وایي، په هوا کې د الوتکې توله خرابه شوه، له یوه کسه پرته نور ټول سپرلي سخت وارخطا وو. چا ژړل، چا چیغې وهلې، چا کلمې تېرولې. یوه سړي له ارام کسه پوښتل چې ولې وارخطا نه یې؟ هغه ورته وویل: څه د پلار طیاره خو مې نه ده!
افغانستان کې د تورنو کسانو د شکنجې تاریخ او د عامو خلکو غبرګون
دې وروستیو کې پر خواله رسنیو له څو تورنو کسانو سره د هرات والي سید وحیدالله قتالي د ناسم چلن خپاره شوي عکسونه له غبرګون سره مخامخ شول. افغانستان کې تل له تورنو کسانو سره د دولتي د چارواکو د چلن د څرنګوالي په اړه لانجمن بحثونه کېږي او د خواله رسنیو کارن په دې ډول ډول غبرګونونه ښيي.
ایا افغانستان به له وچکالۍ خلاص شي؟
ولسمشر محمد اشرف غني د خپلې دورې د سختې وچکالۍ پرمهال یانې په ۲۰۱۸ کال کې خپل سلاکار ډاکټر قیومي کلیفورنیا پوهنتون ته ولېږه چې افغانستان ته د وچکالۍ د اټکل لپاره د سیسټم پر جوړولو خبرې وکړي. خو د نړیوالو سیسټمونو په څېر دغه پوهنتون وچکالي تر شپږو میاشتو ډېره اټکلولی نه شوه او نور مالي لاملونه هم وو چې له کبله یې هغه معامله ونه شوه. څېړنې اټکل کوي چې له ۲۰۴۰ مېلادي کال وروسته به افغانستان د اوبو له کمښت سره مخ شي.
اقلیمي بدلون هم د ترهګرۍ په څېر د افغانستان ملي امنیت ګواښي
د اقلیمي بدلون پوهانو داسې اټکل کړی چې په نړۍ کې به تر ۲۰۳۰ میلادي کاله د تودوخې درجه تر یونیم سانتي ګرېډ لوړه شي؛ خو ځينو يې بیا ان تر ۲ درجو د لوړاوي هم اټکل کړی دی. په نړیواله کچه د اقلیمي بدلون مساله سیاسي شوې او هغه هېوادونه چې زیات باندني صادرات لري، نه غواړي چې ګټې يې کمې او زیانمنې شي. افغانستان د اقلیمي بدلون لومړنی لامل نه دی او نه هم په لویه کچه د اقلیمي بدلون روان بهیر ورو کولی شي.
د مشورتي لویې جرګې پایلې او لاسته راوړنې
د افغان ولسمشر لخوا د اختر مبارکۍ پیغام په لړ کې د سولې یوې بلې مشورتي لویې جرګې د رابللو اعلان د یو ستر بحث لامل وګرځېد. د بحث سرټکی د جرګې بنسټیزه موخه چې د طالبانو له لسټ سره سم د هغو وروستیو څلور سوه زندانیانو د خلاصون موضوع وه چې د حکومت د وینا مطابق په حق العبدي قضایاوو کې زندانیان وو.
د لايق هنري تصوير او شعري ځانګړتیاوې
غلام مجدد سيلمان لايق، سږکال ۹۰ کلن شو. هر هغه چا چې په ژوند کې يو ځل هم سيلمان لايق ليدلى وي، هغه هېرولى نه شي. د لطیف بهاند لیکنه.
ونړید غر له خپلو پټو زلزلو سره
د ۲۰۲۰ کال د جولای ۳۱ مه نېټه، زموږ د ادب او شاعرۍ لپاره تر ټوله توره تياره ورځ شوه. دې ورځ، د دې ژبې هنري روح بلې دنیا ته ولېږداوه.
عبدالسلام؛ پاکستانی نابغه چې د خپلې عقیدې له کبله هېر کړل شو
پر ۱۹۷۹ کال پاکستاني پوه د فزیک نوبل جایزه وګټله. د ذرو فزیک د نظریې په هکله څېړنې یې ډېرې مهمې او د هیګز بوزون د موندلو لپاره یوه سریزه وه. هیګز بوزون هغه ذره ده چې د نورو ذرو کثافت ترې را وځي او بالاخره پر ۲۰۱۲ کال ولیدل شوه.
اوزون طبقه – ولې ویجاړېږي او څنګه ساتل کېدی شي؟
اقلیمي بدلون، چاپېریال ناولتیا، د شین پوړيز ګازونو تولید چې نړیوالې تودوخې سره تړاو لري د ساینسپوهانو، سیاستوالو او حتی د عامو خلکو د ډېرې پاملرنې او اندیښنې وړ ګرځېدلي.
پغمان کې زلزله؛ کابل ته یو بل خطر؟
دوشنبه ماسخوتن د رېکتر په کچه ۴.۶ درجې یوې زلزلې کابل ښار ولړزاوه چې مرکز یې هم د ښار شمال لوېدیځ ته د پغمان غرونو کې نږدې اوه کیلومتره ژور و. د ژوروالي کمښت او د ښار څنډو ته یې نږدېوالی سبب شو چې د زلزلې سره کابل ښاریان له دې زلزلې پیدا شوی غږ هم واوري.
د خلیلزاد وروستي سفر کې پر اقتصادي موضوعاتو تمرکز؛ امریکا څه ترلاسه کول غواړي؟
سیمې ته د زلمي خلیلزاد د وروستي سفر په ترڅ کې د سولې اړوند د معمول خبرو اترو ترڅنګ یوه موضوع چې تر ډیره بریده نوې او متبارزه وه هغه پس له سولې افغانستان لپاره د اقتصادي برنامې او سیمه ییزه اقتصادي همکاري وه. خو دا نوې تګلاره په څه مانا ده، او امریکا سیمه کې څه ترلاسه کول غواړي؟
کورونا وېروس او رواني روغتیا: پر افغان خبریالانو څه تېرېږي؟
'کوېډ ۱۹' نړیوالې وبا له خپرېدو سره سم د کره رپوټو او مالوماتو ترڅنګ ډېرې ویرې او ناسم خبرونه هم په خپرېدو شول. اندېښنې او بې باورۍ دومره ډېرې شوې چې ځېنو په کورونو کې خوراکي توکي زیرمه کړل، ان بډایه هېوادونو کې لویې مغازې تشې شوې. ښوونځي، پوهنتونونه او ډېرې ادارې وتړل شوې. خو ډاکټر، سرتېرى، پولیس او خبریالانو خپلو دندو ته دوام ورکړ.
افغانستان ته د پیسو نړیوال صندوق پور؛ ګټې او زیانونه
افغان حکومت له پیسو نړیوال صندوق IMF نه له کورونا وېروس سره د مبارزې لپاره په تېره اپریل میاشت کې د ۲۲۰ میلیون ډالرو پور وغوښت او دغه صندوق منظور کړ.
افغان نجونې ولې په مستعارو نومونو فېسبوک کاروي؟
د رسنیو مسله د اړیکو ده. سنتي رسنۍ لکه مجلې، تلویزیون، راډیو او نورې رسنۍ دا ځواک لري چې خلکو ته د تازه او اړینو پېښو او مسلو په اړه مالومات ورکړي.
"غوا مې لاړه په ترپکو": سندره، شعر او رنګونه د ماشوم پر روان څه اغېز کوي؟
د ماشوم ادبیاتو په تخلیقي برخه کې نظمونه ډېر مهم او ارزښتمن دي. د ماشومانو نظمونه له پخوا راهیسې په پښتني چاپيریال او ټولنه کې وو. ځينې یې ماشومانو خپله ایجاد کړي او یوه برخه یې بیا د میندو لخوا رامنځته شوي او ماشومان يې پرې نازولي دي. دا سندرې او شعرونه د ماشوم پر روان ژور اغېز لري.