احزاب سیاسی افغانستان خواهان تغییر نظام انتخاباتی شدند

شماری از احزب و جریان‌های سیاسی افغانستان خواستار تغییر نظام انتخاباتی شورای ملی به نظام تناسبی شده‌اند. هدف این خواسته احزاب، تثبیت سهم و نقش احزاب در پارلمان خوانده شده است.

در نشست امروز ۵ حوت/اسفند که در کابل برگزار شد، رهبران و نمایندگان حدود ۲۰ حزب و جریان سیاسی از جمله حزب جمعیت، حزب اسلامی (حکمتیار)، حزب جنبش و حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان شرکت کردند.

محی‌الدین مهدی، به نمایندگی از احزاب سیاسی در این نشست گفت که به منظور جلوگیری از هدر رفتن آرای مردم، برای احزاب سیاسی و ائتلاف‌ها "آرای هر حوزه در درون فهرست‌ها قابل انتقال باشد".

این احزاب همچنین تاکید کردند که انتخابات پارلمانی باید تا اوایل میزان/مهر سال آینده برگزار شود. حدود ۳ هفته پیش، مقام‌های کمیسیون انتخابات افغانستان کردند که انتخابات پارلمانی افغانستان با تاخیر برگزار خواهد شد. قرار بود که انتخابات پارلمانی به تاریخ ۱۶ سرطان/تیر سال ۱۳۹۷ برگزار شود.

پیشنهاد سازمان ملل متحد درسال ۲۰۰۴ برای انتخابات مجلس نمایندگان افغانستان نظام نمایندگی تناسبی بود، اما حامد کرزی، رئیس جمهوری پیشین با گروه مشورتی خود قانون انتخابات سال ۲۰۰۴ را نظام رای واحد غیر قابل انتقال تعیین کرد. در هر دو انتخابات سال‌های ۲۰۰۵ و۲۰۱۰ شورای ملی از همین نظام کار گرفته شد.

نمایندگی تناسبی یک سیستم انتخاباتی است که هدفش برقراری تناسب بین تعداد نمایندگان احزاب در پارلمان و میزان رای آن‌ها در انتخابات است.

در آخرین قانون انتخابات افغانستان که قبلا توسط شورای ملی افغانستان (پارلمان و سنا) تصویب شد، یکی از بحث‌های اصلی در کنار ساختار کمیسیون‌های انتخاباتی، نظام انتخاباتی بوده است.

همچنین در بخشی از توافقنامه سیاسی میان اشرف غنی و عبدالله عبدالله، رئیس‌جمهوری و رئیس اجرایی افغانستان بر اصلاح نظام و ساختار نهادهای انتخاباتی افغانستان تاکید شده است.

نظام رأی واحد غیرقابل انتقال درسال‌های اخیر از طرف جامعه مدنی، احزاب سیاسی، تعداد از اعضای شورای ملی، کارشناسان داخلی و خارجی مورد انتقاد قرار گرفته و پیشنهاد شده است که در انتخابات مجلس نمایندگان و شوراهای ولایتی از نظام تناسبی استفاده شود.

منتقدان نظام کنونی می‌گویند که که نظام رأی واحد غیر قابل انتقال کاندیداهای نهادهای انتخابی را تشویق می‌کند از تعدد و تنوع اجتماعی استفاده‌ای ابزاری کنندو "برای جلب رأی مردم به مسایل قومی، زبانی، مذهبی و منطقه‌ای دامن بزنند".

آنها نظام تناسبی را به عنوان "گزینه برتر" پیشنهاد می‌کنند. به باور آنها، در نظام تناسبی احزاب سیاسی خود نامزد می‌شوند و تعداد کرسی احزاب به میزان آرای بستگی دارد که به دست می‌آورند. "میزان مسئولیت‌پذیری احزاب در مقایسه با اشخاص مستقل به مراتب بالاتر است".

اما، عدم وجود احزاب "فعال و فراگیر" و پیچیدگی نظام تناسبی از جمله مواردی است که حامیان نظام کنونی انتخاباتی از آن نام می‌برند.

تشکیل و فعالیت احزاب سیاسی با انگیزه‌های قومی، سمتی و مذهبی بر اساس قانون در افغانستان ممنوع است.

نظام‌های انتخاباتی

۱. نظام اکثریتی: نظام انتخابی اکثریتی نظامی است که برنده با بدست آوردن اکثریت آرا تعیین می‌شود. این اکثریت می‌تواند مطلق یا نسبی باشد. نظام رای واحد غیرقابل انتقال به صورت عموم از زیر مجموعه‌های نظام اکثریتی است.

۲. نظام تناسبی: این نظام را از این جهت تناسبی می‌خوانند که در نتیجه عملی شدن آن میان درصد آرای استفاده شده و درصد کرسی های بدست آمده در پارلمان، تناسب مستقیم و معقول وجود دارد. در این نظام بیشتر احزاب نامزد می‌شوند، نه کاندیداهای مستقل.

۳. نظام مختلط: این نظام در واقع ترکیبی از نظام اکثریتی و نظام تناسبی است و کشورها با در نظر داشتن شرایط جامعه، در صورتیکه یکی از نظام‌های اشاره شده در بالا به تنهایی موثر نباشد، از نظام مختلط استفاده می‌کنند.