معلولان ایرانی؛ 'زندانیان خانه خود'
حق نشر عکس
JAMEJAM
در روز جهانی معلولان (۳ دسامبر/ ۱۲ آذر) مدیران متروی تهران دیروز در حرکتی نمادین و برای اعلام همبستگی با افراد معلول با ویلچر به ایستگاه متروی 'امام خمینی ' رفتند. این اقدام اما نه تنها با استقبال تشکل‌های صنفی افراد معلول مواجه نشد، بلکه یک روز بعد شماری از معلولان در ایران مقابل سازمان برنامه و بودجه تجمع کردند.
بنابر گزارش‌ها از ایران، معلولان معترض در پاسخ به فراخوان کمپین معلولان ایران، در روز جهانی معلولان، مقابل سازمان برنامه و بودجه تجمع کردند و از آنجا به سمت مجلس شورای اسلامی رفتند.
معترضان خواستار اجرای "قانون حمایت از حقوق معلولان" هستند و می‌گویند دولت هیچ اعتباری برای اجرای این قانون در سال آینده (۱۳۹۸) در نظر نگرفته است.
روز جهانی معلولان از سال ۱۹۹۲ میلادی، به ابتکار سازمان ملل متحد نامگذاری شد؛ هدف از نامگذاری این روز ارتقای حقوق و رفاه افراد دارای معلولیت عنوان شده است. این روز قرار است فرصتی باشد برای بیان مشکلات و مطالبات افراد معلول در جهان که نزدیک به ۱۵ درصد جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند.
- 'سالانه ۳۰ هزار کودک معلول' در ایران متولد می‌شوند
- رقص ناشنوایان با زبان اشاره
- شناگر معلول افغان در مسابقات جهانی مدال طلا گرفت
بهروز مروتی، مدیر کمپین معلولان درباره تجمع امروز دوشنبه (۱۲ آذر) به خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفته: "برای سال ۹۸ هیچ بودجه‌ای برای معلولان در نظر نگرفته‌اند؛ درحالی که برآورد و درخواست سازمان بهزیستی برای اجرای قانون حمایت از حقوق معلولان ۱۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده است."
کمپین معلولان از تشکل‌های معلولان در سراسر ایران و افرادی که قادر به شرکت در این حرکت اعتراضی نبودند خواسته بود با در دست گرفتن شعارهای کمپین در محل خود دست به اعتراض بزنند.
مسئولان این کمپین در شبکه‌های اجتماعی با هشتگ #اعتراضات_سراسری_معلولان، از معلولان خواستند عکس‌ها و فیلم‌های خود را جهت انتشار به صفحه تلگرامشان ارسال کنند.
برنامه‌ای جهانی که در ایران متوقف شد
سازمان ملل شعار امسال روز جهانی معلولان را "توانمندسازی افراد دارای معلولیت و حصول اطمینان از فراگیرسازی و برابری" عنوان کرده است.
بر این اساس، هدف امسال سازمان ملل تمرکز بر توانمندسازی افراد معلول، با تکیه بر سند ۲۰۳۰ یونسکو است.
این در حالی است که اجرای سند آموزشی یونسکو در ایران، در پی انتقاد آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر این کشور متوقف شده است.
یونسکو برخورداری از امکانات مساوی و هچنین آموزش فراگیر و با کیفیت را از جمله اهداف سند ۲۰۳۰ عنوان کرده است.
در سند‌های اصلی سازمان ملل، همچنین بر آموزش بین‌المللی معلمان افراد معلول و انتقال تکنولوژی و تجربه‌های آموزشی تأکید شده است.
در حال حاضر مشخص نیست با توجه به موانعی که برای اجرای این سند بین‌المللی در ایران به وجود آمده، دولت این کشور تا چه حد قادر است برای اجرایی کردن شعار امسال روز جهانی معلولان گام بردارد و از امکانات بین‌المللی برخوردار شود.
'زندانیان خانه'
بر اساس آمارهای بین‌المللی از هر ۶ نفر در جهان یک نفر دارای معلولیت است؛ به عبارت دیگر بیش از یک میلیارد نفر از جمعیت جهان.
برآوردها حاکی از آن است که نزدیک به ۳ میلیارد نفر نیز در جهان به نحوی با افراد معلول در ارتباط هستند.
یحیی سخنگویی، معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی درباره آخرین آمار معلولیت جسمی یا ذهنی در میان ایرانیان، در سال ۱۳۹۳ گفته بود "بر اساس آمارهای جهانی می‌گویند ۱۰ تا ۱۵ درصد افراد جامعه را معلولان تشکیل می‌دهند، بنابراین مسئولان آمار، معلولان کشور را حدود ۱۲ میلیون برآورد می‌کنند."
این درحالی است که بنابر آخرین اعلام سازمان بهزیستی و مرکز آمار ایران جمعیت معلولان ایران در حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر است.
بنابر نظر کارشناسان تفاوت آمار از آن جهت است که سازمان بهداشت جهانی تعریف بسیطی از معلولیت ارائه داده است که بنابر آن محدودیت فعالیت فرد در انجام دادن کاری و یا محدودیت مشارکت شکلی از ناتوانی خوانده شده است.
اما اغلب تشکل‌ها و نهادهای مرتبط با این افراد می‌گویند دولت ایران در فراهم کردن فرصت‌های برابر شغلی و همچنین زیرساخت‌های شهری و امکانات مختص معلولان ناتوان بوده است.
بگفته محمود کاری، رئیس انجمن ندای معلولان کشور نرخ بیکاری در جمعیت معلول حدود ۶۴ درصد است. او همچنین می‌گوید "سالانه ۶۰ هزار نفر نیز به جمعیت معلولان کشور اضافه می‌شود."
تشکل‌های صنفی معلولان انتقاد می‌کنند که با وجود تصویب "لایحه حمایت از حقوق معلولان"، این لایحه همچنان اجرایی نشده و زندگی معلولان با موانع زیادی روبروست.
لایحه حمایت از حقوق معلولان اصلاحیه‌ای بر قانون جامع حمایت از حقوق معلولان بود که از فروردین ماه امسال (۱۳۹۷) به قانون تبدیل شد. بر اساس این لایحه، خدمات توانبخشی اعم از گفتار درمانی، کاردرمانی، خدمات مددکاری، مشاورهای تحت پوشش بیمه‌ها قرار می‌گیرند.
اما بهروز مروتی، مدیر کمپین معلولان انتقاد کرده که هنوز برای معلولان امکاناتی در نظر گرفته نشده است.
او یک روز پس از حرکت نمادین مدیران شهرداری تهران که با ویلچر به مترو رفته بودند گفت "۹۰ درصد ایستگاه‌های مترو آسانسور ندارند".
در آغاز تابستان امسال هم کمپین حقوق بشر ایران و سازمان دیده‌بان حقوق بشر، با انتشار گزارشی جامع و مشترک از تبعیض و بدرفتاری با معلولان ایران انتقاد کرده بودند.
بر اساس این گزارش معلولان ایران به‌طور روزمره برای استفاده از وسایل نقلیه عمومی و همچنین مراجعه به اداره‌های دولتی، مراکز بهداشتی با مشکل مواجه‌اند.
این دو سازمان حقوق بشری در گزارش خود شرایط معلولان ایران را همچون "زندانیانی" توصیف کرده‌اند که در خانه خود محبوس شده‌اند و در مقایسه با دیگر شهروندان زندگی مستقل و برابری ندارند.