آیا 'نه دی' پرونده اعتراضات ۸۸ را بست؟

امروز یکشنبه "نهم دی" است، روزی که تریبون‌های رسمی جمهوری اسلامی می‌گویند پرونده اعتراضات به انتخابات مسئله‌دار سال ۸۸ را با "حضور گسترده" مردم بسته‌اند.

در تقویم رسمی، ۹ دی ماه به "روز بصیرت و میثاق امت با ولایت" نام گذاری شده، روزی که یک راهپیمایی با دعوت و حمایت نهادهای حاکمیت با پوشش گسترده رسانه‌ای و حضور مقامات ارشد در مقابل تظاهرات عاشورای معترضان به انتخابات خرداد ۸۸ برگزار شد و حاکمیت هوادارانش را در مقابل حضورهای متعدد خیابانی هواداران "جنبش سبز" به خیابان آورد.

برای شناخت بهتر این واقعه بایستی نگاهی داشته باشیم به اتفاقات منتهی به این روز در سال ۱۳۸۸ و چگونگی متولد شدن چنین روزی در تقویم رسمی حکومت.

بیشتر بخوانید:

تاسوعا و عاشورا ۱۳۸۸

معترضان به نتایج انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری، در مقاطع مختلف از مناسبت‌های رسمی و غیررسمی برای بیان اعتراض‌ خود و آنچه که "تقلب آشکار" در انتخابات می‌دانستند، استفاده کردند. آنها در مراسمی همچون نماز جمعه، روز قدس، فوت آیت‌الله منتظری و همچنین تاسوعا و عاشورا شرکت کردند. محور اصلی اعتراض‌ها، رفتار دستگاه‌ها، نهادها و چهره‌های حاکمیت در روند انتخابات و پس از آن سرکوب‌، بازداشت‌ها و کشته شدن معترضان بود.

بیشتر بخوانید:

روزهای پنجم و ششم دی ماه ۸۸ که مصادف با تاسوعا و عاشورا بود، معترضان با فراخوان‌های قبلی دست به اعتراض در تهران، اصفهان، شیراز، قم و چندین شهر دیگر زدند. اما ورود سازمان یافته نیروهای لباس شخصی و برخورد خشونت‌آمیز نیروهای انتظامی، تجمعات را تبدیل به یکی از متشنج‌ترین روزهای اعتراضات پس از انتخابات کرد.

براساس گزارش شاهدان عینی میزان خشونت نیروهای پلیس و لباس شخصی با مردم معترض "بیش از گذشته بود". ستاد فرمانده نیروی انتظامی تهران بزرگ آن زمان اعلام کرد "۱۲ نفر" در عاشورای ۸۸ در تهران کشته شدند. وزارت بهداشت نیز آمار مجروحان شهر تهران را "۶۰ نفر" عنوان کرد.

در خصوص تعداد کشته‌شدگان کل کشور آمار دقیقی وجود ندارد اما سایت جرس - یکی از رسانه‌های معترضان - به نقل از بولتن محرمانه خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی آمار کل کشور را "۳۷ نفر" نوشت.

بیشتر بخوانید:

حجم گسترده سرکوب در تهران و سایر شهرها به قدری بود که واکنش‌های زیادی را برانگیخت، میرحسین موسوی یکی از نامزدهای معترض انتخابات در بیانیه فردای عاشورا به صراحت نوشت که "به زیر انداختن افراد بی گناه از روی پل ها و بلندی‌ها، تیراندازی‌ها و آدم زیر کردن‌ها و ترورها" صورت گرفته است.

میزان واکنش‌ها محدود به داخل ایران نبود و واکنش‌های گسترده بین‌المللی را در پی‌داشت. کشورهای مختلف دنیا به صورت رسمی به نحوه برخورد جمهوری اسلامی با مخالفان اعتراض کردند.

اولین واکنش حکومت به فشارهای داخلی و خارجی، برگزاری برنامه‌ای شد که هر سال در ۹ دی به عنوان نقطه پایان اعتراض‌های انتخابات سال ۸۸ گرامی داشته می‌شود.

نهم دی ۱۳۸۸

دلیل برپایی این راهپیمایی، به گفته رهبر جمهوری اسلامی "هتک حرمت عزاداران حسینی" بود.

با فراخوان "شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی" به ریاست احمد جنتی، راهپیمایی سراسری با تبلیغات رسانه‌های رسمی در روز سه شنبه نهم دی ماه در ۱۷ استان ایران به راه افتاد. رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی در آن زمان تعداد شرکت‌کنندگان را "میلیون‌ها نفر" اعلام کردند.

خبرگزاری‌های خارجی در جریان اعتراضات پس از انتخابات از انجام فعالیت در ایران منع شده بودند، اما برای پوشش مراسم نه دی دوباره اجازه فعالیت یافته بودند. خبرگزاری آلمان آمار شرکت‌کنندگان را تنها "صدها هزار نفر" مخابره کرد.

در شهر تهران سخنران مراسم احمد علم الهدی، امام جمعه مشهد و عضو خبرگان رهبری بلوایی به پا کرد. او در سخنانش معترضان انتخابات ۸۸ و کسانی که آنها را "مخالف ولایت فقیه"‌ خواند را "یک مشت بزغاله و گوساله" خطاب کرد. سخنان او واکنشهای اعتراضی زیادی داشت.

آیت‌الله خامنه‌ای ، رهبر جمهوری اسلامی نیز در یک سخنرانی گفت که این روز در "تاریخ خواهد ماند" و برپایی آن را "به خاطر دلبستگی مردم به نظام" دانست.

براساس گزارش جاناتان مارکوس، خبرنگار سرویس جهانی بی‌بی‌سی، شرکت کنندگان در راهپیمایی با اتوبوس به محل‌های اعلام شده قبلی آورده شده بودند و حکومت "برخی از کارخانه‌ها را تعطیل کرد تا کارگران با اتوبوس به محل تظاهرات‌ها منتقل" شوند و خبرهایی هم مبنی بر صدور بخشنامه اداری برای شرکت کارکنان دولت در آن زمان توسط رسانه‌های معترضان منتشر شد.

مقامات حکومتی برگزاری این راهپیمایی‌ها را پایان "فتنه ۸۸" نامیده‌اند و هر ساله برایش سالگرد و "جشن" و "پویش" و "همایش" برپا می‌کنند.

پایان اعتراضات ۸۸؟

اینکه راهپیمایی دولتی نهم دی "ایستگاه پایانی فتنه ۸۸" به گفته حسین شریعتمداری، نماینده رهبری در روزنامه کیهان بود یا نه، و اینکه این روز به گفته خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه "مظهر نفوذناپذیری ملت ایران در برابر فتنه آمریکایی" بود یا به گفته وزیر بهداشت دولت احمدی‌نژاد دلیل پایان "فتنه ۸۸ ... حضور مردم در دفاع از کیان انقلاب اسلامی بود". سوالی است که پاسخ به آن را می‌توان در رفتار و گفتار مقامات در جمهوری اسلامی یافت.

ادامه سرکوب متداوم منتقدان سیاسی و صدور احکام زندان مختلف برای کسانی که به جرم هواداری از "جنبش سبز" همچنان به روانه زندان می‌شوند و یا ادامه حصر خانگی نامزدهای معترض به نتایج انتخابات ۸۸ نشانه‌هایی است از پایان نیافتن "فتنه ۸۸".

حکومت مدعی از بین بردن "فتنه ۸۸" همچنان پس از یک دهه نسبت به این رویداد همچنان حساس است و نسبت به کلماتی چون "تقلب" واکنش نشان می‌دهد، چنانچه پس از اظهارات اخیر محمدرضا خاتمی در خصوص میزان رای‌های جابه‌جا شده در انتخابات ۸۸ وی به دادگاه جهت پاسخگویی احضار شد.

بیشتر بخوانید:

در سالهای اخیر و در هر مقطع حساس سیاسی مانند انتخابات مجلس، شوراها و ریاست جمهوری و یا رای اعتماد وزرا، انتخاب شهردار و شبیه به آن، کلمه "فتنه ۸۸" کلید واژه مقامات رسمی است و به هر طریقی سعی می‌کنند نسبت به تایید صلاحیت و یا گماردن کسانی که وابسته، همراه و یا مشارکت کننده در اعتراضات وقایع پس از انتخابات بوده‌اند جلوگیری کنند.

استفاده از واژه "فتنه ۸۸" در بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی در مجلس، امری رایج و متداول است. نمونه آن در جریان رای اعتماد به کابینه پیشنهادی حسن روحانی در دولت اول برای افرادی چون رضا فرجی دانا برای وزارت علوم و محمدعلی نجفی برای وزارت آموزش و پرورش بود.