سالگرد بی‌بی‌سی؛ 'بی‌همگان به‌سر شود، بی ‌تو به‌سر نمی‌شود'

بخش فارسی «بنگاه سخن پراکنی بریتانیا» (بی بی سی) این روزها هفتادمین سال تأسیس خود را جشن گرفته است. ۷۰ سال تلاش بدون وقفه برای رساندن آخرین خبرها به گوش فارسی‌زبانان در ایران و سایر کشورها.

در واقع اگر در این سال ها کار سرویس فارسی بی بی سی به دلایلی متوقف نشده باشد، ده ها هزار ساعت برنامه به زبان فارسی از لندن به ایران «رله» شده است.

کسانی که با حرفه رسانه سر و کار دارند می‌دانند که ساختن برنامه‌های رادیو تلویزیونی برای ذائقه‌های جورواجور چه اندازه کار می‌برد و چقدر دلشوره دارد. این اضطراب با افزایش سن و سال و تجربه بیشتر، تغییر نمی‌کند و همیشه همراه روزنامه‌نگار می‌ماند و به‌قول استادان این رشته، روزنامه‌نگاری که دغدغه حرفه‌ای نداشته باشد، روزنامه‌نگار خوبی نیست.

سرویس فارسی رادیو بی بی سی در ماه دسامبر ۱۹۴۰ در بحبوحه جنگ جهانی دوم آغاز به کار کرد تا تبلیغات بخش فارسی رادیو برلین را که از رضاشاه حمایت می‌کرد، خنثی کند.

در آن ایام بخش فارسی رادیو برلین که نظرات آلمان نازی را با بیان بهرام شاهرخ برای مردم ایران بازتاب می‌داد، یگانه رسانه بانفوذ فارسی زبان بود که ایرانی‌ها به آن گوش می‌دادند. اما با تأسیس بخش فارسی رادیو بی بی سی، مردم رفته رفته به این رادیوی نورسیده جذب شدند و بعدها بخش فارسی رادیو صدای آمریکا، رادیوهای اسرائیل، فرانسه، رومانی، ژاپن، رادیو فردا و چند فرستنده رادیویی در آمریکا و اروپا به‌وجود آمد که هر یک شنونده‌هایی در ایران دارند. البته ظهور این رقیبان باعث شد تا رادیوی فارسی بی بی سی نیز برای بهتر شدن برنامه‌های خود دست به ابتکار و نوآوری بزند.

باید گفت که بی بی سی فارسی در کار جمع‌آوری خبر، تهیه گزارش و برنامه‌های علمی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، هنری، ادبی و ورزشی خبره و پیشکسوت است.

سرویس فارسی بی بی سی در این سال‌ها رویدادهای مهمی را پوشش داده است که جنگ دوم جهانی، وقایع ۲۸ مرداد و ۳۰ تیر و انقلاب اسلامی ۵۷ از آن جمله‌اند که از لطف این آخری نه تنها بخش فارسی مانند برخی زبان‌های دیگر سرویس جهانی گرفتار تیغ کاهش بودجه و حذف کارمند نشد، بلکه گسترش نیز یافت و صاحب تلویزیون و online فارسی هم شد.

از ویژگی‌های استثنائی بی بی سی فارسی این است که تعداد شنوندگان و بینندگان آن از علاقمندان و طرفدارانش بیشتر است و به همین دلیل، عنوان «بی همگان به سر شود، بی تو به سر نمی‌شود»، برای این نوشته انتخاب شده است.

کار بخش فارسی بی بی سی در دادن پوشش به رویدادها از این نظر مشکل بوده است که ضمن تلاش برای اطلاع‌رسانی حرفه‌ای و ارائه تحلیل‌های درست و بیطرفانه، ناچار بوده است نیم نگاهی نیز به مواضع دولت‌ بریتانیا داشته باشد- مانند جنگ جهانی دوم و تصمیم دکتر مصدق برای اخراج کارکنان بریتانیایی شرکت نفت از مناطق نفتخیز.

دولت‌های بر سر کار در ایران همیشه از بی بی سی گله داشته‌اند که فقط نقاط ضعف آنها را می‌بیند و به توسعه و پیشرفت طرح‌ها و برنامه‌های عمرانی و آبادانی و رفاه اجتماعی در کشور توجه نمی‌کند.

شاید بخش فارسی بی بی سی به‌طور تاریخی هیچ گاه روابط نیکویی با دولت‌های حاکم در ایران نداشته است و به‌همین دلیل بسیاری از پناهندگان ایرانی در خارج، آوارگی خود را از چشم بی بی سی می‌بینند. در این زمینه، مقاله‌هایی از منتقدان و گله‌مندان و کارکنان پیشین بخش فارسی در نشریات مختلف از جمله کیهان لندن چاپ شده است.

مخالفان حکومت ایران، از جمله اپوزیسیون کنونی، گاه بخش فارسی بی بی سی را به عدم صراحت یا کوتاه آمدن یا مصلحت اندیشی در قبال جمهوری اسلامی متهم می‌کنند و این رسانه را مورد انتقاد قرار می دهند. این انتقادات اما در حالی مطرح می‌شود که بی بی سی فارسی به خصوص در سال های اخیر، مشکلاتی با حکومت اسلامی ایران داشته؛ به‌طوری که دولت ایران هنوز پاسخ مثبت به درخواست تلویزیون فارسی بی بی سی برای استقرار نماینده‌ای در تهران نداده است و از بدو تأسیس این تلویزیون که مقارن با وزارت ارشاد محمدحسین صفار هرندی در ایران بود، او و همفکرانش اصرار داشتند که این تلویزیون برای کمک به فروپاشی حکومت جمهوری اسلامی به وجود آمده است.

بخش فارسی بی بی سی به طور سنتی نظام خاص خود را دارد و سبک و روشی از روزنامه‌نگاری را می‌پسندد که ممکن است با قواعد روزنامه‌نگاری کلاسیک یا آنچه روزنامه‌نگاران در دانشگاه و یا در حین کار در یک رسانه گفتاری و نوشتاری یاد می‌گیرند تفاوت‌هایی داشته باشد. به‌همین دلیل، عده قابل ملاحظه‌ای از خبرنویسان، گزارشگران و دبیران و سردبیران بخش فارسی در رشته‌های دیگر تحصیل کرده‌اند و حتی تعدادی فارغ‌التحصیل رشته‌های فنی و مهندسی هستند که در جریان کار، دوره‌های مخصوص بی بی سی را دیده‌اند و با فوت و فن کار در تحریریه بی بی سی آشنا شده‌اند.

اما در مجموع، اهل فن متفق‌القولند که بی بی سی فارسی تجربیات گرانبهایی طی ۷۰ سال فعالیت مستمر روزنامه‌نگاری رادیویی و تلویزیونی به دست آورده که در نوع خود بسیار ارزنده است و می‌تواند مُدل مناسبی باشد برای سازمان ها و افرادی که پا به این عرصه می‌گذارند.