صد زن؛ 'زنان دکور احزاب نیستند'

زنان آلمان سا‌ل‌ها برای به کرسی نشاندن سهمیه‌ای در اداره سیاسی و قرار گرفتن در موقعیت برابر با مردان مبارزه کرده‌اند. دولت ائتلافی جدید با سهم برابر وزرای زن و مرد تشکیل می‌شود. یاسمین فهیمی می‌گوید ما زنان شایسته زیادی در کشورمان داریم که می‌توانند از پس مسئولیت‌های مهم برآیند و فقط برای دکور در این پست‌ها قرار نمی‌گیرند.

یاسمین فهیمی نماینده پارلمان آلمان، پیشتر دبیر کل حزب سوسیال دموکرات و معاون وزیر کار بوده است.

او برخلاف بسیاری از سیاستمداران پرمشغله مانند خودش، خیلی سریع به ایمیل‌هایش جواب می‌دهد. در یکی دو تماس قرار گفت و گو گذاشته شد. برنامه من این بود که با یک نماینده «ایرانی - آلمانی» و «از خانواده ای مهاجر» برای برنامه ۱۰۰ زن مصاحبه کنم. اما او همان ابتدا با قاطعیت گفت: «من در آلمان به دنیا آمده‌ام، اینجا بزرگ شده‌ام و آلمانی هستم. همین!»

'اگر مادرم ایرانی بود…'

او متوجه سکوت آنسوی خط می‌شود و ادامه می‌دهد: «تصورش را بکنید اگر مادرم ایرانی بود و اسم خانوادگی من فهیمی نبود، چه کسی به فکرش خطور می‌کرد که بگوید من آلمانی - ایرانی هستم و کلا این فرمولبندی چه معنایی دارد؟ یعنی من در اصل ایرانی هستم، اما با تربیت آلمانی یا برعکس یا چه؟»

رد پای مهاجرت نیز بر خانواده مادری او دیده می شود و نه پدری. پدرش برای ادامه تحصیل به آلمان آمده بود و به گفته خودش «هیچگاه نه مهاجرت کرده و نه پناهنده بوده»، بلکه این خانواده مادری او بوده است که مجبور به مهاجرت شده.

یاسمین فهیمی می گوید: «این مادربزرگ (مادری‌ام) بود با دو دخترش در سال ۱۹۴۵ (پایان جنگ جهانی دوم) از پروس شرقی گریخت، با همه سختی‌ها و رنج‌های چنین مهاجرتی، زیر بمباران و در سرما و یخبندان. در حقیقت این خانواده مادری‌ام و مادرم بود که رنج مهاجرت را تجربه کرد، نه پدرم. او بعدها که با پدرم در آلمان آشنا شد، ازدواج کرد و با او به ایران مهاجرت کرد. بنابراین داستان مهاجرت خانواده من اتفاقا آلمانی است نه ایرانی.»

برادر بزرگ‌تر یاسمین در ایران متولد شد. پدرش قبل از انقلاب در ایران درگذشت و مادرش در حالی که او را باردار بود به آلمان بازگشت. تماس با خانواده پدری‌اش همیشه برقرار ماند و بر او تاثیری عمیق گذاشت. از جمله این که از همان کودکی با فرهنگی فرای مرزهای زادگاهش آشنا شد. او تا قبل از انقلاب هر سال با مادرش به دیدار خانواده پدری در ایران می‌رفته.

او می‌گوید: «حقایق تلخی که از مهاجرت در خانواده‌ مادری‌ام تجربه کردم و زندگی با خانواده‌ ایرانی‌ام، از همان کودکی به من آموخت که واقعیت‌ها و دنیاهای دیگری نیز وجود دارند. به همین خاطر من هرگز آن تنگ نظری را درک نمی‌کنم که کسی بخواهد دور خود حصار «شهروند آلمان» بودن، بکشد و حیرت‌زده می‌شوم از این که برخی هنوز در آلمان درکی نژادپرستانه از ملت دارند، آنهم با چنان تجربه هولناکی از فاشیسم در کشورشان».

یاسمین فهیمی یکی از حامیان سیاست آنگلا مرکل در قبال پناهجویان در سال ۲۰۱۵ بود و مبارزه با تمایلات نژادپرستانه بخشی جدایی ناپذیر از زندگی سیاسی و اجتماعی اوست.

'فعالیت در اتحادیه به من مفهوم همبستگی را آموخت'

فهیمی ۵۴ ساله است. رشته شیمی خوانده و از سال ۲۰۱۷ میلادی نماینده پارلمان و عضو کمیسیون‌های مختلف است، از جمله کمیسیون آموزش، پژوهش و فناوری، کمیسیون امور خارجه و کار و امور اجتماعی. او رئیس گروه پارلمانی آلمان و برزیل است، معاونت در وزارت کار و دبیرکلی حزب سوسیال دموکرات را در کارنامه خود دارد. می‌گوید ۶۰ تا ۷۰ ساعت در هفته در کمیسیون‌های پارلمان و برای رسیدگی به امور حوزه انتخابیه‌اش فعالیت می‌کند، آخر هفته‌هایش هم با قرارهای کاری مختلف پر است.

یاسمین از ۱۶ سالگی فعالیت سیاسی را شروع کرد و در ۱۸ سالگی عضو سازمان جوانان حزب سوسیال دموکرات شد. سازمانی که افراد ۱۴ تا ۳۵ ساله حزب را در خود جای داده و جناح چپ حزب سوسیال دموکرات، به ویژه در رابطه با سیاست عدالت اجتماعی به شمار می رود.

آنچه او را به این مسیر کشاند جنبش صلح‌ خواهی دهه ۸۰ میلادی بود و می‌گوید:«سوال های زیاد داشتم. درباره عدالت در جهان، عدالت اجتماعی و سیاسی در آلمان. این که اصلا چه چیز عادلانه است؟ در باره سیاست صلح‌آمیز و این که ما چگونه می‌توانیم جهان بهتری بسازیم؟ در حزب سوسیال دومکرات معیارها و ارزش‌هایی را یافتم که به من آموخت چگونه می‌توان نگاهی انتقادی و ذهنی بیدار داشت».

۱۴ سال حضور در مدیریت بخش‌های مختلف اتحادیه صنایع معدنی، شیمیایی و انرژی برای یاسمین فهیمی سال‌هایی درس آموز بودند. کار در اتحادیه به او نشان داد که سیاست چگونه بار عملی مشخص پیدا می‌کند و سیاست و برنامه حزبی چه تاثیر مستقیمی بر زندگی و شرایط کاری میلیون‌ها انسان می‌گذارد.

او می‌گوید: « متوجه می‌شوی که موقع بحث روی طرح‌های اجتماعی یا چانه‌زنی بر سر قرارداد یا دستمزد، چه مسئولیتی سر هر بند از خواسته‌ها بر عهده داری. معنای واقعی همبستگی را هم می‌فهمی. چون موضوع فقط این نیست که اتحادیه در هر حال یک ساختار و سازمان برای همبستگی است، بلکه خیلی وقت‌ها مسئله سر این است که به داد همکاری برسی که ضربه سختی خورده و برای گذر از مشکلات نیاز به کمک دارد. این‌ها زندگی مرا بسیار تحت تاثیر قرار داد. این‌ها دیگر تئوری نیست، حرف نیست. این را در عمل تجربه می‌کنی و از آن می‌آموزی».

یاسمین فهیمی دو سال دبیرکل حزب سوسیال دموکرات بوده است. موقعیتی که قرار گرفتن در آن در آلمان هنوز ساده و متداول نیست، حتی با وجود این که بالاترین مقام اجرایی این کشور ۱۶ سال در دست یک صدراعظم زن بوده، و علیرغم این که زنان زیادی در موقعیت‌های بالای سیاسی و اداری در این کشور قرار دارند. فهیمی می‌گوید مبارزه با مردسالاری در هیچ کجای جهان و در هیچ حزب سیاسی پایان نیافته و حزب او هم استثنا نیست. نکته بر سر ابعاد مردسالاری در هر حزب و دولتی است.

اکنون دولتی در ‌آلمان بر سر کار آمده که از ۱۶ وزیر آن نیمی زن هستند و وزارتخانه‌های کلیدی مانند وزارت خارجه، کشور و دفاع را بر عهده دارند.

زنان در احزاب اصلی آلمان به ترتیب در حزب سبزها، حزب چپ و در رده سوم سوسیال دموکرات‌ها بیشترین حضور را دارند. به دنبال آن حزب دموکرات مسیحی، دموکرات‌های آزاد (لیبرال‌ها) و حزب سوسیال مسیحی قرار می‌گیرند. حزب راست افراطی آلترناتیو برای آلمان عمدتا حزبی مردانه است و زنان کم‌تر ۱۸ درصد اعضای آن را تشکیل می‌دهند.

درصد نمایندگان زنی که از این احزاب در انتخابات امسال به پارلمان راه یافتند نیز به همین ترتیب است. ۵۹ درصد نمایندگان حزب سبزها، ۵۴ درصد نمایندگان حزب چپ و ۴۲ درصد نمایندگان حزب سوسیال دموکرات را زنان تشکیل می دهند. نمایندگان زنی که از احزاب دموکرات مسیحی و لیبرال ها به پارلمان راه پیدا کرده اند، ۲۴ درصد، و از حزب سوسیال مسیحی ۲۲ درصد هستند. تنها ۱۳ درصد نمایندگان حزب آلترناتیو برای آلمان زن هستند.

نگاهی به حضور زنان در پارلمان آلمان از حدود ۷۰ سال پیش به این سو نیز معیار خوبی از چگونگی میزان رشد مشارکت آنها در صحنه سیاسی این کشور به دست می‌دهد. در پایان دوره ۱۹۵۳ - ۱۹۴۹ از فهرست نامزدهای احزاب ۳۸ زن (۹ درصد) به پارلمان راه یافتند. این میزان تا اواخر دهه ۱۹۷۰ تقریبا ثابت ماند. پایین ترین سهم زنان از کرسی‌های نمایندگی در هفتمین دوره یعنی ۱۹۷۲ - ۱۹۶۹ بود که درصد حضور زنان به ۶،۲ درصد رسید. در هجدهمین دور انتخابات در سال ۲۰۱۳ زنان رکورد زدند و ۳۷،۳ درصد کرسی‌ها را به خود اختصاص دادند. زنان سال ۲۰۱۷ یعنی در دور قبلی ۳۱،۶ درصد و این دور ۳۴ درصد از مجموع نمایندگان را تشکیل داده‌اند.

یاسمین فهیمی خود از جمله کسانی است که تلاش کرده زنان هم در حزب‌اش و هم در سیاست کشورش مورد توجه بیشتری قرار بگیرند. او به این تلاش و این که حزب‌اش از اولین احزابی بود که سهمیه برای زنان را به اجرا درآورد، افتخار می‌کند و می‌گوید: «حالا هم واقعا خوشحالم که اولاف شولتس به وعده خود عمل کرد و در دولت ائتلافی جدید کابینه‌ای با ترکیب برابر زن و تشکیل می‌شود.»

با باور یاسمین فهیمی آلمان زنان توانای بسیاری تربیت کرده که می‌توانند از پس مسئولیتی که به آنها داده شده برآیند و فقط برای دکور در این پست‌ها قرار نگرفته‌اند.

او درباره کابینه جدید می‌‌گوید: «این زنان - مانند مردان - به دلیل جنسیت‌شان وزیر نشدند. ما به اندازه کافی زنان حرفه‌ای داریم که قدرت مدیریت دارند و می‌خواهند در شکل دادن به سیاست کشور نقش داشته باشند. آنها علیرغم جنسیت‌شان، که پیش از این اغلب مانعی بر سر راه‌شان بود، به موقعیت بالایی رسیده‌اند!»

آنجا که زنان به بازی گرفته نمی شوند

زنان می توانند به دبیرکلی، وزارت، نمایندگی پارلمان یا هر مقام دیگری برسند، اما بسیاری مسایل لزوما در نشست‌های رسمی حل و فصل نمی‌شوند. خیلی از تصمیمات در گفت‌وگوهای غیر رسمی، در قرار و مدارها و توافق‌هایی که در حاشیه جلسات رسمی است، گرفته می‌شوند. گفت‌وگوهایی که اگر زنان، در آن شرکت داده نشوند، نشستن آنها در کمیسیون‌ها و بر سر میزهای تصمیم‌گیری مجال چندانی برای ایفای نقش به آنها نمی‌دهد.

یاسمین فهیمی با اشاره به همین شکل پنهان به حاشیه بردن زنان است که می‌گوید: «ما زنان باید گاه با اعمال فشار و همواره با همبستگی در مقابل چنین روندهایی بایستیم، اهداف‌مان را پیش ببریم و نشان دهیم که به راحتی نمی‌توانند ما را دور بزنند. در عین حال که باید حمایت و همکاری آن دسته از مردهایی را جلب کرد که از تفکر سنتی و مردسالارانه فاصله گرفته‌اند.»

از او درباره رقابت زنان با یکدیگر می‌پرسم. این که چرا زنان گاه به جای رقابت با مردان برای یکدیگر پشت پا می‌گیرند. او می گوید: «هرچه مشاغل و پست‌های مهمی که به زنان اجازه تصاحب آنها داده می‌شود کم‌تر باشد، طبیعی است که رقابت میان آنها هم شدیدتر می شود. برای همین هم مهم است که فضای سیاسی و امکاناتی که به زنان برای ایفای نقش داده می‌شود، گسترش یابد. آن وقت رقابت میان زنان چندان تفاوتی با رقابتی که مردان با یکدیگر می‌کنند، نخواهد داشت. به همین دلیل هم من جدا معتقدم که زنان باید از یکدیگر حمایت کنند، حتی اگر از نظر سیاسی چندان نزدیکی به هم نداشته باشند.»

آلمان نیازمند اصلاحات بسیاری است

از نظر او بزرگ‌ترین مشکل زنان آلمان این است که هنوز زیرساخت‌های لازم برای حمایت از زنان آنقدر که لازم است، توسعه نیافته تا مجبور نشوند موفقیت در بیرون از خانه را فدای خدمت در داخل خانه کنند.

فهیمی می‌گوید: «در ۲۰ سال گذشته خیلی چیزها تغییر کرده اما هنوز عقب ماندگی‌های زیادی هست که باید جبران شود. از جمله ایجاد مهدکودک‌های کافی، تمام وقت و با کیفیت مناسب برای همه. نکته دیگر این است که ما هنوز در بازار کار آلمان با تبعیض ساختاری در قبال زنان مواجهیم. به ویژه با توجه به شکاف در دستمزد و سیستم مالیات بر درآمد برای زوج‌های متاهل. در آلمان زنان همچنان بیش از ۲۰ درصد کمتر از میانگین کارمندان مرد درآمد دارند.»

سیستم مالیاتی در آلمان به شدت به ضرر زنان است. زوج‌ها بسته به میزان درآمدشان ردیف‌های مالیاتی مختلفی دارند. هرکدام از آنها که درآمد بیشتری دارد، در ردیف مالیاتی بهتری قرار می‌گیرد و مالیات کم‌تری می‌پردازد، و برعکس آنکه درآمد کم‌تری دارد مالیات سنگین‌تری. از آنجا که زنان عمدتا در مشاغلی با دستمزد پایین‌تر کار می‌کنند، عایدی مالیات در رفته آنان به شکل قابل توجهی کم‌تر از همسرشان است. چیزی که در عمل باعث می‌شود شغل و درآمد آنها «حاشیه‌ای» به شمار رود و تبعیض از بازار کار به درون خانه نیز سرایت کند.

بنیاد هانس بوکلر وابسته به فدراسیون اتحادیه‌های کارگری آلمان در مطالعاتی که سال گذشته انجام داد به این نتیجه رسید که ردیف‌بندی سیستم مالیاتی آلمان در دوران کرونا و کاهش قابل توجه درآمد کارکنان مراکزی که تعطیل یا نیمه تعطیل شدند، موجب بی‌عدالتی به مراتب بیشتری در این زمینه در قبال زنان شده است.

یاسمین فهیمی معتقد است یکی از عاجل‌ترین کارهایی که باید انجام شود اصلاح این سیستم مالیاتی است. او می‌گوید هنوز باید اصلاحات اجتماعی زیاد انجام داد. برای حضور بیشتر زنان در عرصه اجتماع و سیاست، برای ارزش گذاردن بیشتر به کار زن، برای ایجاد امکانات کافی برای خانواده‌هایی که بچه دارند و فهماندن این که نگهداری بچه نه وظیفه زن که یک وظیفه اجتماعی است.

مطالب بیشتر از مجموعه صد زن: