ایران و فرانسه: دوستان قدیمی و دشمنی فراموش‌شده

زمانی یکی از سیاستمداران فرانسوی گفته بود رابطه پاریس با واشنگتن، مثل رابطه زوج‌های پیر است، از دست هم عصبانی می‌شویم اما کارمان هیچ‌وقت به طلاق نمی‌کشد. رابطه ایران و فرانسه را هم می‌شود به رابطه دو دوست قدیمی تشبیه کرد. دوستانی که قهر و دعوا زیاد داشته‌اند اما کینه‌ای از هم به دل نگرفته‌اند.

صفحات تاریخ معاصر ایران پراز نام فرانسه است. برای دهه‌ها پاریس مقصد اول دانشجویان ایرانی بود و در دارالفنون، فرانسه اولین زبان خارجی بود که تدریس می‌شد. اولین روزنامه غیرفارسی‌زبان در ایران را هم فرانسوی‌ها منتشر کردند، "ژورنال دو تهران" از سال ۱۳۱۴ تا ۱۳۵۸ منتشر می‌شد.

در دنیای سیاست، فرانسه زمانی دوست نزدیک شاهان ایران بود و دورانی پناهگاه آیت‌الله خمینی، دشمن بزرگ سلطنت. بعد از انقلاب، مقصد اصلی مخالفان جمهوری اسلامی شد و در جنگ هشت ساله در کنار عراق، دشمن ایران ایستاد. پایان جنگ، آغاز دور جدید روابط با محور اقتصاد بود. در زمان ریاست جمهوری محمد خاتمی رابطه گرم‌تر شد اما با آغاز تحریم‌های هسته‌ای، بار دیگر پاریس از تهران فاصله گرفت.

با توافق هسته‌ای حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران مهمان کاخ الیزه شد. خودروسازان فرانسوی به ایران برگشتند، شرکت‌های نفتی به میدان و صد هواپیمای ایرباس یک به یک به ایران می روند. اما یک عکس عادی که در دیدار هیات‌های دو کشور گرفته شد حالا مفهوم جالب‌تری پیدا کرده. عکسی که در آن امانوئل مکرون وزیر اقتصاد وقت فرانسه رو به روی حسن روحانی نشسته است. حالا یکی می‌خواهد به کاخ الیزه راه پیدا کند و دیگری در فکر تمدید دورانش در کاخ ریاست‌جمهوری ایران است.

سوریه، کلید روابط

فرانسوا نیکولو، سفیر پیشین فرانسه در ایران می‌گوید "بعد از توافق هسته‌ای ورق برگشته و دو کشور تصمیم گرفتند دوران تازه‌ای را آغاز کنند. تنها چیزی که ممکن است تغییر کند، موضع فرانسه در مورد بحران سوریه است." دولت فرانسوا اولاند خواهان کناره‌گیری بشار اسد از قدرت بوده و ایران و روسیه حامی دولت سوریه‌اند.

یازده نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه نظراتی متفاوت در مورد مساله سوریه دارند. امانوئل مکرون رهبر حزب "حرکت به جلو" که در نظرسنجی‌ها پیشتاز است می‌گوید "بشار اسد باید برود البته از طریق مذاکره". ژان لوک ملانشون از حزب "فرانسه نافرمان" که چپ افراطی تعریف می‌شود خواهان یک ائتلاف جهانی برای شکست داعش است. بنوا امون نامزد سوسیالیست‌ها هم معتقد است که "داعش و اسد یکی هستند".

لوپن در مسکو، فیون در تهران

در ۲۴ مارس کاخ کرملین میزبان مهمانی بحث‌انگیز بود. مارین لوپن رهبر راست افراطی فرانسه در مسکو چه می‌کرد و چه می‌خواست؟ پاسخ به این سوال را احتمالا تا مدت‌ها نخواهیم فهمید ولی همین عکس دو نفره ماده خام گمانه‌زنی است. اتهام‌ها به ولادیمیر پوتین در مورد دخالت در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا را بگذارید کنار نیازهای مالی مارین لوپن در کارزار انتخاباتی. هیچ‌کدام از این‌ها را نمی‌شود ثابت کرد ولی دستکم می‌شود نتیجه گرفت اگر لازم باشد این دو دست در دست هم می‌گذارند.

اسفند ۱۳۹۴ هم عکس‌هایی از فرانسوا فیون در تهران منتشر شد. سفری کم سر و صدا که آقای فیون هم چندان در موردش صحبت نکرد. فقط می‌دانیم که کسی که حالا نامزد راست میانه فرانسه است با اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس وقت مجمع تشخیص مصلحت دیدار کرده بود. آقای فیون در مورد مساله سوریه معتقد به گفتگو با همه است. با ولادیمیر پوتین هم روابط خوبی دارد. می‌شود احتمال داد که دستکم سر سوریه با ایران مشکل نداشته باشد.

پاستور و الیزه

انتخابات ریاست‌جمهوری در فرانسه و ایران به فاصله ۱۲ روز از هم برگزار می‌شود ( دور دوم انتخابات فرانسه ۱۷ اردیبهشت و دور اول انتخابات ایران ۲۹ اردیبهشت ). فاصله تهران و پاریس را هم این دو انتخابات تعیین می‌کنند. اما رئیس‌جمهوری آینده ایران هر کسی باشد احتمالا هر روز یادی از فرانسه خواهد کرد. هر وقت که به کاخ ریاست‌جمهوری در خیابان لویی پاستور تهران برود.