سنگهای گرانبهای بدخشان: در انتظار مشتریان

بررسیهای زمین‌شناسی ثابت کرده که در کوههای بدخشان تاجیکستان بیش از 80 نوع سنگ گرانبها وجود دارد.

مشکلات مالی بهره‌برداری از این سنگها و توجه ناکافی سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی به این عرصه باعث شده تا سنگهای گرانبهای بدخشان تا حال در قلب کوههای این منطقه نهفته بمانند.

در سالهای اخیر بخش خصوصی در بدخشان و بعضی سازمانهای بین‌المللی برای راه‌اندازی کارخانه‌های تولید جواهرات و فروش آنها تلاش می‌کنند.

مجسمه ناصر خسرو، شاعر و فیلسوف پارسی‌زبان را سه سال پیش در دهکده پارشنِیو ناحیه شغنان گذاشتند و آن از سنگ مرمر بدخشانی ساخته شده است.

این مجسمه به خاطر بزرگداشت شخصیت ناصر خسرو که سالهای پایانی عمرش را در دره یومگان بدخشان گذرانده، بنیاد شده است.

مرمر تنها سنگ گرانبهای موجود در کوههای بدخشان نیست. لعل، یاقوت و عقیق از جمله سنگهای گرانبهای بدخشان هستند.

در کوههای بدخشان گنجهای نهفته‌ای از این قبیل زیاد است. اما تا حال امکان استفاده بیشتر از آنها برای بهتر کردن شرایط زندگی مردم این منطقه کوهستانی به وجود نیامده است.

ما از مرکز آموزشی بنیاد موسوم به "روپانی" دیدن کردیم. این بنیاد سال 2006 در آمریکا تأسیس شده و در کشورهایی مانند پاکستان، افغانستان و تاجیکستان فعالیت می‌کند.

خدایداد مظفرف، استاد مرکز آموزشی بنیاد روپانی، می گوید: "هدف اساسی ما بلند برداشتن سطح زندگی مردم است. مرکز ما به صاف کردن سنگها، مُهره‌سازی و نگین تراشی مشغول است."

"تقریباً در یک سال ِفعالیتمان بیش از صد جوان را آموزش دادیم و آنها صاحب گواهینامه‌های بین‌المللی شدند."

عارض خواجه‌یف 35 سال دارد و تخصص نخستش زمین شناسی است. او تصمیم گرفته با شرکت در دوره‌های رایگان مرکز آموزشی روپانی شغل دیگری را از خود کند.

وی می گوید: " کسب نگین تراشی به من پسند است. می‌خواهم در آینده نگین تراش مشهور شوم. در بدخشان نگین تراشان خوب کم هستند. می‌خواهم این کسب را یاد بگیرم و زندگیم را از این راه پیش ببرم."

بنیاد روپانی قصد دارد در آینده در شهر خارق یک کارخانه تولید جواهرات بسازد و حد اقل برای 500 نفر کار ایجاد کند. کارشناسان هم تشکیل چنین کارخانه‌هایی را یکی از راههای اصلی فراهم کردن شغل بیشتر برای ساکنان استان کوهستانی بدخشان می‌دانند.

نظرداد جانبابایف، کارشناس مسائل اقتصادی، می گوید: "بدخشان بیش از 80 نوع سنگ گران بها و آرایشی دارد. اگر کارخانه‌های خرد خصوصی بنیاد شوند، مردم این جا همه صاحب کار می‌شوند."

کارخانه “لعل” در ناحیه شغنان است. در زمان اتحاد شوروی بیش از 150 نفر در این جا کار می‌کردند. پس از استقلال تاجیکستان این کارخانه هم مانند صدها کارخانه دولتی دیگر به بخش خصوصی واگذار شد و اکنون تنها 13 کارگر دارد.

گلنار عسل بیکوا 20 سال است این جا کار می‌کند. وی چهار فرزند دارد و 120 سامانی حقوق می‌گیرد که تقریبا معادل 27 دلار است.

وی می‌گوید در زمان شوروی شرایط کار این جا بهتر بود و اکنون وی ناچار است سختیهای کار و معاش ناچیز این جا را تحمل کند تا فرزندانش حد اقل نانی برای خوردن داشته باشند.

محمدنظر خوش‌قدمف از 35 سال پیش، یعنی از اولین روزهای تاسیس کارخانه لعل" در این جا کار می‌کند.

او مرا به گوشه‌ای از کارخانه راهنمایی کرد تا نمونه‌هایی از تولیدات کارخانه “لعل” را به ما نشان بدهد.

جواهرات این کارخانه در انتظار مشتریان خود در اتاقی دربسته قرار دارند، مانند دهها معدن سنگهای گرانبهای بدخشان که در قلب کوههای پامیر منتظر کاشفان خودند.