ยัน มาร์ฉัล : ติ๊กต๊อกเกอร์ชาวฝรั่งเศสผู้ถูกห้ามเข้าไทยเพราะอาจ "เป็นบุคคลที่เป็นภัยต่อสังคม"

ระหว่างการอยู่ไทยแล้วต้องเงียบ กับอยู่ที่อื่นแล้วสามารถแสดงออกได้อย่างเสรี ยัน มาร์ฉัล บอกกับบีบีซีไทยว่าเขาขอเลือกอย่างหลัง

ชายวัย 48 ปี กล่าวผ่านซูม (Zoom) จากฝรั่งเศสบ้านเกิดว่า เขาจะดีใจหากวันหนึ่งได้กลับมาไทยซึ่งเป็นบ้านหลังที่สองของเขามาถึง 18 ปี แต่ "เงื่อนไข" คือเขาต้องมีสิทธิพูดอีกครั้ง

ย้อนไปเมื่อวันที่ 27 พ.ย. ชาวฝรั่งเศสผู้เป็นที่รู้จักบนโลกออนไลน์จากการล้อเลียนการเมืองไทย ถูกเจ้าหน้าที่ตรวจคนเข้าเมืองห้ามไม่ให้เข้าประเทศ โดยให้เหตุผลว่า "มีพฤติการณ์เป็นที่น่าเชื่อว่าเป็นบุคคลที่เป็นภัยต่อสังคม"

เว็บไซต์ประชาไทรายงานว่าเจ้าหน้าที่อาศัยอำนาจตามมาตรา 19, 22 และ 54 แห่งพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) คนเข้าเมือง พ.ศ. 2522 ในการดำเนินการดังกล่าว

"ผมแปลกใจ แต่ผมรู้แล้วว่ามันเป็นสิ่งที่เป็นไปได้" ยัน กล่าวเป็นภาษาไทยค่อนข้างคล่องแคล่ว

"ผมไม่เคยกระทำความรุนแรง ไม่เคยด่าใคร แต่ผมอาจจะบอกถึงสิ่งที่เป็นเรื่องตลก สิ่งที่รัฐบาลไทยหรือใครก็ได้ รับไม่ได้เลย"

ล่าสุดเมื่อ 6 ธ.ค. ยันโพสต์ข้อความทางบัญชีเฟซบุ๊กส่วนตัวเล่าว่า แม่วัยชราของเขาร้องไห้ หลังจากที่ได้รับโทรศัพท์จากหมายเลขที่ไม่รู้จัก โทรมาพูดเป็นภาษาฝรั่งเศสว่า "ยัน มาร์ฉัล กำลังจะต้องตาย" ในโพสต์ดังกล่าวเขาระบุเบอร์ส่วนตัวลงไปด้วยโดยบอกว่า ใครก็ตามที่ทำ ขอให้โทรมาข่มขู่เขาโดยตรงเลย

"ผมเคยได้รับคำด่า เคยได้รับการคุกคาม ไม่เป็นไร แต่ว่าผมโกรธว่าทำไมต้องโทรหาแม่ของผมครับ" ยันกล่าว "ผมไม่แน่ใจว่าใครทำ คิดว่าอาจจะเป็นคนหนึ่งที่รู้สึกว่าเป็นเรื่องตลก แต่ว่ามันไม่ใช่เรื่องตลกสำหรับผม"

ล่าสุดวันที่ 13 ธ.ค. พล.ต.ต. อาชยน ไกรทอง โฆษกสำนักงานตรวจคนเข้าเมืองบอกกับบีบีซีไทยว่า ขอสงวนความเห็นต่อเรื่องดังกล่าวและรายละเอียดที่เกี่ยวข้อง เนื่องจากเป็นคำสั่งทางปกครอง สำหรับกรณีคุณมาร์ฉัลที่ได้เดินทางออกนอกประเทศไปแล้วและถูกปฏิเสธเข้าเมือง เขาสามารถอุทธรณ์ตามหรือทำเรื่องเข้ามายื่่นได้ตามขั้นตอน

ด้านนางณัฐาศิริ เบิร์กแมน ทนายความของยันบอกกับบีบีซีไทยว่า หลังจากที่ยื่นอุทธรณ์ไปตามช่องทางแล้ว เมื่อวันที่ 27 พ.ย. ก็ไม่ได้รับการตอบจากสำนักนายกรัฐมนตรี และไม่ได้รับการตอบจากกระทรวงมหาดไทย เท่ากับว่าเขาไม่ได้ตอบภายใน 7 วัน ตามกฎหมายกำหนด ถือว่าคำสั่งของ ตม.เป็นที่สุด ตาม มาตรา 22 วรรค 2

ตำรวจเยี่ยมบ้าน

นี่ไม่ใช่ครั้งแรกที่ชายฝรั่งเศสวัย 48 ปี ผู้นี้ตกเป็นข่าว ย้อนไปเมื่อ มิ.ย. 2562 เขาถูกตำรวจสั่งให้ถอดวิดีโอล้อเพลง "คืนความสุขให้ประเทศไทย" ของคณะรักษาความสงบแห่งชาติ (คสช.) ซึ่งมียอดคนดูนับล้านภายใน 24 ชั่วโมง ออกจากโซเชียลมีเดีย

ในตอนนั้น ยันเล่าให้บีบีซีไทยฟังว่าได้รับแรงบันดาลใจทำวิดีโอเพลงที่มีเนื้อความตอนหนึ่งว่า "เราจะทำผิดสัญญา" หลังจากได้ทราบผลการเลือกตั้ง และการที่สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร (ส.ส.) และสมาชิกวุฒิสภา (ส.ว.) มีมติเห็นชอบให้ พล.อ. ประยุทธ์ จันทร์โอชา เป็นนายกรัฐมนตรีอีกสมัย ซึ่งยันมองว่าเป็นสิ่งที่ขัดแย้งกับเนื้อเพลงในบทเพลง "คืนความสุขให้ประเทศไทย"ที่มีใจความสำคัญว่า ทหาร "ขอเวลาอีกไม่นาน" เพื่อทำให้แผ่นดินไทยกลับคืนสู่ความปกติสุขอีกครั้ง

ผลที่ตามมาคือมีตำรวจ 2 นายมาเยี่ยมบ้านเขา โดยยันเล่าว่า เจ้าหน้าที่ไม่ยอมกลับจนกว่าเขาจะยอมโพสต์ขอโทษ คสช. และคนไทย ที่ทำวิดีโอดังกล่าวขึ้น

นอกจากนี้ ยันยังบอกว่าตำรวจยังให้เขาลงชื่อในบันทึก "ข้อตกลง" ซึ่งมีเนื้อหาว่าเขายอมรับว่าการโพสต์คลิปวิดีโอล้อเลียน คสช.เป็นการกระทำที่ไม่เหมาะสม และจะไม่กระทำอีก รวมทั้งให้เขาทำคลิปแสดงการขอโทษต่อรัฐบาลและประชาชนชาวไทยต่อพฤติกรรมไม่เหมาะสมที่เกิดขึ้น

ไม่เฉพาะ คสช.

หลังจากนั้น ยันก็ยังเคลื่อนไหวผลิตวิดีโอล้อเลียนลงโซเชียลมีเดียเรื่อยมาโดยถึงตอนนี้มีผู้ติดตามในติ๊กต๊อก (TikTok) เกือบ 7 แสนคนแล้ว

ในวิดีโอชื่อ "เมื่อสามกีบหาหมอ" ซึ่งมีผู้คลิกไลก์ถึง 4 แสนครั้ง ยันร่วมทำวิดีโอถากถางการเมืองไทยกับ รมย์ชลีญ์ สมบูรณ์รัตนกูล หรือ "แยม" จากวงไฟเย็น ซึ่งลี้ภัยอยู่ฝรั่งเศส

ในคลิปนี้ ยันไปหาคุณหมอซึ่งรับบทโดยรมย์ชลีญ์ เขาเล่าให้หมอฟังว่ามีอาการ "ปิดปากไม่ได้" เวลาเห็นความเลวร้ายของบ้านเมือง รมย์ชลีญ์วินิจฉัยว่าอาการของเขาคือ "มีหัวใจประชาธิปไตย" และก็ "ตาสว่างมากด้วย" เธอบอกว่าเขาจะไม่เป็นไรตราบใดที่อยู่ในเมืองหนาว แต่เมื่อเขาบอกว่าจะเดินทางไปไทย หมอจึงจำเป็นต้อง "รักษา" ด้วยการใช้เทปกาวปิดปากเขา

ชายฝรั่งเศสผู้นี้ยืนยันว่าการอยู่ในฝรั่งเศสไม่ได้หมายความว่าเขาจะผลิตเนื้อหาอะไรที่ "รุนแรง" กว่าตอนอยู่ไทย เขาบอกว่ามีคนเยอะที่ชอบในสิ่งที่เขาทำ การทำคลิปล้อเลียนการเมืองก็เป็นสิ่งที่เขาชอบทำ และก็จะทำต่อไป

"ผมคิดว่าการแสดงความคิดเห็นมันต้องเป็นสิทธิของทุกคนครับ" ยันกล่าว

แต่หากดูบางคลิปของยัน บางคนตั้งคำถามว่าวิดีโอของเขาไม่ใช่พูดถึงแค่รัฐบาลทหารและการเมืองไทยทั่วไปเพียงอย่างเดียว อย่างคลิปล่าสุด "สุขสันต์วันพ่อ" ที่มีการย้ำคำว่า "พ่อ", "พอเพียง" และพูดถึงลูก

ตลอดการสนทนากับบีบีซีไทย ยันกล่าวย้ำถึงความสำคัญของเสรีภาพในการแสดงออกหลายครั้ง

"การพูดถึงเรื่องการเมืองและการปกครอง การมีเสรีภาพในสิ่งนี้จะทำให้หลาย ๆ เรื่องถูกพูดถึงโดยสาธารณะ ซึ่งจะทำให้นักการเมืองหรือผู้มีอำนาจใด ๆ จะได้ประโยชน์" ยันกล่าว

"การไม่พูดถึงเรื่องที่เป็นเรื่องใหญ่เพราะว่ากฎหมายไม่อนุญาตมัน รับรองว่าระบบจะไม่เปลี่ยนแปลงและปัญหาจะไม่ถูกแก้"

ยันยังยืนยันถึงประเด็นที่เป็นข้อถกเถียงในสังคมไทยในปัจจุบันว่า "ผมไม่เห็นว่าการล้มเจ้าจะแก้ปัญหาทุกอย่าง เมียนมาไม่มีกษัตริย์ก็ปัญหาเยอะใช่ไหมครับ ผมว่าสิ่งที่คือปัญหามันไม่ใช่ว่าการมีกษัตริย์ มันคือการพูดถึงกษัตริย์ไม่ได้เลย"

18 ปีในไทย

ยันอาศัยอยู่ในไทยมานานถึง 18 ปี ทำธุรกิจพัฒนาเกมคอมพิวเตอร์ ตอนนี้บริษัทของเขาเหลือพนักงานเพียง 3 คนจากที่เคยมีมากกว่า 20 คน แต่เขาก็ยืนยันจะดำเนินธุรกิจในไทยต่อไปแม้เขาไม่สามารถเข้าประเทศได้

เขาฝากถึงชาวต่างชาติอื่น ๆ ที่คิดจะมาลงทุนในไทยว่า "ถ้ามาลงทุนแล้วมาทำธุรกิจที่ไทย ต้องเลือกว่าจะเงียบ ประเทศไทยไม่ให้เปิดปาก"

เมื่อย้อนมองประเทศไทยในช่วงที่ผ่านมา ชายฝรั่งเศสผู่นี้บอกว่าไทยเป็นประเทศที่พัฒนาแล้วทางอุตสาหกรรมแต่ยังไม่พัฒนาเท่าที่ควรเรื่องการพัฒนามนุษย์ อาทิ เรื่องการศึกษาและสวัสดิการ

"ผมคิดว่ามันอาจจะมีเหตุผลหลายเหตุผล แต่ว่าเหตุผลหนึ่งที่ผมเห็นคือประเทศที่ไม่มีเสรีภาพในการแสดงออก เราพูดโดยสาธารณะไม่ได้ มันคือประเทศที่มีรัฐประหารบ่อย ๆ ซึ่งหมายถึงว่าประชาชนไม่ได้เลือก [บุคคล] ที่จะปกครอง [ประเทศด้วยตัวเอง]"

ยันบอกว่าเขาเป็นเพียงคน ๆ เดียวที่ทั้งไม่ได้มีอำนาจและก็ไม่ได้อยู่ไทย เขาบอกว่าไม่ได้รู้สึกว่าคลิปตลกของเขาจะนำมาซึ่งความเปลี่ยนแปลงอะไรได้

"ผมเป็นแค่เพียงแค่เสียงหนึ่งครับในหลาย ๆ เสียงที่เรียกร้องการเปลี่ยนแปลงครับ"