Путин Байден музокараси: Украина келажаги нима бўлади? Video Ukraina Rossiya AQSh
Сурат манбаси, Getty Images
Патрулдаги Украин аскари: НАТО ва АҚШ Украина чегарасида Россия қўшинлари тўпланаётганидан хавотир билдирдилар
Россия Президенти Владимир Путин ва унинг америкалик ҳамкасби Жо Байден Украина Россия босқинидан чўчиётгани сабабли шошилинч музокара ўтказди. Экзетер университетидаги Стратегия ва хавфсизлик институти ходими Жонатан Маркус ҳозир нима бўлаётганига жавоб беришга уринади.
Путин Украина шарқидаги вазиятни нега геноцидга қиёслади - Россия ва Украина yangiliklar BBC O'zbek
Россия ва АҚШ президентларининг видеомулоқоти янги дипломатик англашувга ёрдам бердими ёки Украинага Москвадан келаётган ҳарбий таҳдид ҳали ҳам сақланиб қолмоқдами?
Бу инқироз бир музокара билан ниҳоясига етмайди. Энди ҳамма нарса жаноб Путиннинг бу музокарадан қандай хулоса чиқариши ва яқин кунларда ва эҳтимол қисқа ҳафталарда қандай сигналларни қабул қилиши ва бошқаларга юборишига боғлиқ.
Вазият чиндан ҳам жиддий. Украина атрофида Россия ҳарбий кучини оширишнинг кўлами ва табиати ноодатий. АҚШ разведка манбаларининг огоҳлантиришича, Кремль келаси йил бошида 175000 га яқин аскарни жалб қилган ҳолда бир неча жабҳада ҳужумга тайёргарлик кўрмоқда.
АҚШ Ҳарбий-денгиз кучлари таҳлил марказида Россия ҳарбий ҳолати бўйича энг билимдон ғарблик кузатувчилардан бири Майкл Кофманнинг айтишича, одамлар бежиз безовта бўлмаяпти.
"Россиянинг ҳозирги ҳарбий позицияси бир қатор кутилмаган вазиятларга ишора қилса-да, - дейди у, - бунинг эътиборли томони - у ерда тўпланган жанговар элементларнинг ҳажми ва қўлга киритилган ҳудудни ушлаб туриш учун мўлжалланган кейинги кучлардир.
Шунинг учун у 2014-15 йиллардагини ҳам қўшиб ҳисоблаганда ҳам ҳар қандай аввалги бундай ҳолатлардан ошиб кетадиган, кенг кўламли ҳарбий аралашув учун мўлжалланган босқинчи кучга ўхшайди(охирги марта Россиянинг йирик бўлинмалари ҳарбий ҳаракатларда бевосита иштирок этган)."
Хўш, бу шошилинч уюштирилган АҚШ-Россия саммити оқибатлари қандай?
Умуман олганда, учта эҳтимолий оқибат мавжуд. Россия Ғарбнинг кутилажак иқтисодий санкциялари олдида шунчаки чекиниши мумкин. Ёки можаронинг олдини олиш учун қандайдир янги дипломатик жараён бошланиши мумкин. Ёки, эҳтимол, ҳаёт-мамот қуръаси ташланади.
Эҳтимол, жаноб Путин Украинага қарши фақат тўғридан-тўғри ҳарбий ҳаракатлар орқалигина мақсадга эришишга қарор қилгандир. Ғарбий Европанинг қишки энергия муаммолари, Президент Байденнинг заиф кўринаётгани ва Ковид пандемиясини ҳисобга олсак, ҳозир зарба бериш учун энг қулай вақт.
1) Путин чекинади
Бу эҳтимоли энг кам оқибатдир. Путин ўз қўшинларини сафлади ва у қандайдир ғалаба қозонмагунча улар казармаларига қайтмайди. Президент Путиннинг ҳам халқаро, ҳам ички муаммолари бор. Агар у бошқаларга заифдек кўринса, бу унга яхшилик келтирмайди.
Унинг Россия ва Украинанинг тарихий тақдири ҳақидаги гапларига қарамай, кўпчилик Ғарб шарҳловчилари буни шунчаки муболаға деб рад этсалар ҳам, у нафақат Украинанинг НАТО орбитасига ўтиши, балки рус томорқасининг бир қисми деб ҳисоблаган жойида ҳаётий демократик тизим пайдо бўлишидан ҳам жиддий хавотирда.
У, албатта, трансатлантик бирлик ва иқтисодий санкциялар таҳдидини ҳисобга олиши керак. Аммо Россия аввал ҳам Ғарб санкцияларига дош берган. Ва у Москва қўлидаги энергетик қуролларга қарши Ғарбнинг бирлиги жиддий синовдан ўтишини ҳам билади.
2) Дипломатик ечим
Президент Байден Россиянинг Украинанинг НАТОга аъзолигига вето қўйиш талабини қабул қилмоқчи эмас. Ваҳоланки, бундай аъзолик эҳтимоли ҳали анча оз. Шундай экан, урушнинг олдини олиш учун Путинга кенгроқ дипломатик имтиёзлар берилиши мумкинми?
Россия президенти аллақачон ўзига хос кичик дипломатик ғалабани қайд этди, чунки америкалик ҳамкасби билан видеосаммит бўлиб ўтди. Россия қўшинларининг Украина атрофида тўпланиши давом этаётгани АҚШ президентини Москва хавотирларини ташқи сиёсат кун тартибида устувор йўналишга айлантиришга мажбур қилди. Вашингтоннинг Хитойга стратегик эътибор қаратаётгани ҳақидаги барча гап-сўзларга қарамай, бу ҳолат АҚШ Европа олдидаги узоқ муддатли мажбуриятларини эътиборсиз қолдира олмаслигини ва, агар Москва бунга интилса, Байден маъмуриятининг приоритетларини ҳеч бўлмаганда вақтинча ўзгартириши мумкинлигини кўрсатади.
"Катта кучлар" столига қайтиш Путин учун кичик ғалаба. Лекин бу етарли эмас. Бироқ икки давлат раҳбарлари ўтган июнь ойида Женева саммитида мулоқотни қайта бошлаган эди. Кейин иккала томон ҳам натижадан мамнунлигини билдирди.
Бу сўнгги учрашувда Украинадан ташқари бошқа масалалар ҳам кўтарилди, уларнинг баъзилари Женевада кўтарилганди. Қўшма Штатлар ва Россия ўртасида стратегик барқарорлик, хакерлар ва Эрон каби минтақавий масалаларда биргаликда ишлаш бўйича мулоқот қилинган.
Бундай музокаралар Москванинг қулоғига мусиқадек янграйди. Аммо уларнинг натижаси қанчалик бўлиши мумкин? Украина шарқидаги айирмачи россияпараст ҳудудлар учун қандайдир янгиланган ёки қайта кўриб чиқилган дипломатик ташаббус деярли ўлиб бўлган "Минск II" жараёни ўрнини боса оладими? "Минск II" 2015 йилда Донбасс минтақасида Россия, Украина ва ЕХҲТ иштирокида Франция ва Германия етакчилари воситачилигида ҳарбий ҳаракатларни тугатишга қаратилган дипломатик келишув эди.
Қўшма Штатлар ўз мақомини кучайтириб, бундай музокараларда қатнаша оладими? Балки ҳа. Аммо бу ҳали ҳам Россиянинг Киевдаги ҳукумат ва Украинадаги умумий сиёсий ўзгаришлар бўйича хавотирларини бартараф қила олмайди.
Майкл Кофманнинг фикрича, Россия қўшинларини олиб кетиш эвазига Украинани ён беришга мажбур қила оладиган дипломатик ечим бўлмаса керак.
"Шубҳасиз, - дейди у, - Россия Украина ва Қўшма Штатларни ўз сиёсатини ўзгартиришга мажбурлашни истайди: биринчиси Минск II бўйича, иккинчиси мудофаа соҳасидаги ҳамкорликнинг ҳозирги ҳолати ва келажакда НАТО кенгайиши бўйича.
"Москва АҚШдан Украинани де-факто нейтраллаштиришга рози бўлишини истайди, бу эса нафақат мамлакат учун, балки Европадаги хавфсизлик ҳолати учун ҳам жиддий оқибатларга олиб келади".
Бундай бўлмайди, дейди у, "ва шунга ўхшаш, хавфни ҳисобга олган ҳолда, жанг майдонини тарк этаётган рус қўшинлари сиёсий жиҳатдан ҳеч нарсага эришмаслигини тасаввур қилиш қийин".
3) Ҳарбий ҳаракатлар
Уруш бўладими ёки йўқ, Россия ҳарбий чорага тайёрланмоқда. Бу катта босқиндан тортиб шарқий Украинага бостириб киришгача бўлган турли шаклларда бўлиши мумкин. Мақсадлардан бири Украина армиясининг асосий жанговар бўлинмаларини урушга тортиб, уларни шундай мағлубиятга учратишдирки, Киев ҳукумати ўз позициясини қайта кўриб чиқишга мажбур бўлсин.
Душман аҳоли ҳудудга бостириб кириш катта хавф туғдиради. Украина Қуролли Кучлари Ғарбнинг айрим қуролларига эга ва тайёргарликдан ўтган, 2015 йилдан бери сезиларли даражада яхшиланди. Бироқ сўнгги йилларда Россия кучлари ҳам яхшиланди. Россиянинг жанговар кучи ҳайратланарли. Украина суверенитети ҳақидаги гап-сўзларга қарамай, НАТО Украинага ёрдам бера олмайди ва ёрдам ҳам бермайди.
Украинларга қўшимча қурол етказиб бериш эса Россияга урушни оқлаш учун баҳона бўлиши мумкин.
Сурат манбаси, Getty Images
Россия 2014 йили аннексия қилган Қримга ташриф буюрган Президент Путин
Москванинг можаро харажатларини ҳисоблашига аввалги ҳарбий амалиётлар ҳам таъсир қилиши мумкин. Ҳозирда Ғарб ҳарбий тўқнашувларга Ироқ ва Афғонистондаги стратегик мағлубиятлар призмасидан қараса, Россиянинг нуқтаи назари бутунлай бошқача бўлиши мумкин. Унинг Грузиядаги операциялари, Қримни эгаллаб олиши, Украина шарқидаги жанглари - Суриядаги иштирокини айтмаса ҳам - барчасини президент Путин нисбий ғалаба сифатида кўради.
Юзага келиши мумкин бўлган ҳарбий вазиятлардан бири шуки, агар уруш бўлса, оқибати катта бўлишидир деб ҳисоблайди Майкл Кофман. "Менимча, бундай операцияни амалга ошириш учун Россия 2014 йилдан бери иқтисодий, сиёсий ва ҳарбий жиҳатдан энг яхши ҳолатда ҳозир. Бу унинг амалга ошишини англатмайди, аммо уруш бошлаш учун аввалги даврларга нисбатан энг кам тўсиқ борлигини билдиради.
Энди нимани кўришимиз мумкин?
Байден-Путин музокараларидан сўнг эълон қилинган АҚШ баёнотида айтилишича, икки етакчи ўз жамоаларига "кузатиб бориш" вазифасини қўйган, бу эса ҳеч бўлмаганда мулоқот давом этиши ва каналлар очиқ қолиши мумкинлигини кўрсатади.
Хўш, уруш олдини олиш имкониятлари қандай? Ҳарбий ҳаракатлар бошланишини кўрсатадиган белгиларни кўриш учун қаерга қараш керак?
Майкл Кофманнинг таъкидлашича, "уруш сиёсат масаласидир ва аломатлар асосан сиёсий бўлади. Россиянинг расмий позицияси кўп жиҳатдан ачинарли ва келишувга эришиш мумкин деган оптимизмга асос бермайди", дейди у.
Ҳарбий нуқтаи назардан, босқин муқаррар бўлмаса да, ҳар қандай операцияни бир неча ҳафта ва кун олдиндан кўрсатадиган кўплаб белгилар ва огоҳлантиришлар мавжуд. Рус қўшинларининг характери ва табиати ва уларнинг фаолияти бир белгидир.
Ҳозирча Майкл Кофман кескинлик давом этишига ишонади. "Аммо Россия ўз кучларини мустаҳкамлашда давом этиши мумкин ва агар улар бу йўналишда давом этса, уларни кенг кўламли операция учун зарур бўлган кўмак ва логистика билан қўллаб-қувватлаш керак бўлади".
BBCUZBEK.COM билан Telegram орқали +44 7858860002 номери билан боғланинг.
Telegram каналимиз: https://t.me/bbcuzbek
